Дар Русия бар асоси ҳисобҳои тақрибан ним миллион ва бар асоси ҳисобҳои ғайрирасмӣ зиёда аз як миллион шаҳрванди Тоҷикистон кору зиндагӣ мекунанд. Намояндагони баъзе аз ҳизбҳо гуфтанд, ки буҳрони коронавирус иҷозат надод, то имзои муҳоҷирон гирифта шавад ва бархеи дигар мегӯянд, ба ин зарурат набуд.
БЕШ АЗ 250 ҲАЗОР ИМЗОРО ДАР КУҶО ҶАМЪ КАРДАНД?
Барои роҳ ёфтан ба марҳилаи ниҳоии интихобот номзадҳо бояд беш аз 250 ҳазор имзо (панҷ дарсади интихобкунандаҳо) ҷамъ биоранд. Ҷамъоварии имзо ба тарафдории шаш номзад, ки аз ҷониби ҳизбҳои сиёсии Тоҷикистон пешбарӣ шуда буданд, 11-уми сентябр поён ёфт. Дар интихоботи гузашта намояндагони Ҳизби халқии демокоратии Тоҷикистон, ки ҳукуматро дар даст доранд, гуфта буданд, аз муҳоҷирон низ ба тарафдориашон имзо гирифтаанд.
Маҳмадулло Наимов, сухангӯи Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон рӯзи 10-уми сентябр гуфт, тамоми имзоҳоро аз дохили кишвар гирифтанд. «Мо ҳоло дар Русия ва Қазоқистон ҳеч кореро оғоз накардаем. Пас аз сабти номзад дар миёни муҳоҷирон таблиғот мекунем», -- гуфт ӯ.
Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон ягона ҳизбест, ки дар Русия намояндагӣ дорад ва ба иидаои масъулонаш 10 дар сади аъзои ҳизб, яъне беш аз 50 ҳазор нафар дар Русия кору зиндагӣ мекунанд.
«ҚОИДАИ ҶАМЪ ОВАРДАНИ ИМЗОҲО ДИГАР ШУД»
Рустам Латифзода, раиси Ҳизби аграрии Тоҷикистон, мегӯяд, имкони сафар карданро ба Русия надоштанд, вале 1,5 ҳазор нафарро барои гирифтани имзои сокинон ба шаҳру навоҳӣ фиристоданд.
Саидҷаъфар Исмонзода, раиси Ҳизби демократии Тоҷикистон гуфт, дар интихоботи имсол шеваи ҷамъоварии имзоҳо тағйир карда буд. Бар асоси қоидае, ки имсол ҷорӣ шуд, раисони шаҳру ноҳияҳо бояд варақаҳои имзошудаи номзадҳоро тафтиш ва тасдиқ кунанд ва баъдан онро Кумисюни марказии интихобот ва райъпурсӣ қабул мекунад.
«Мо аз муҳоҷирон имзо нагирифтем, вале аз хонаводаҳои онҳо имзо гирифтем», -- гуфт Исмонзода.
БОЗГӮЙИ БЕТАВАҶҶУҲӢ НИСБАТ БА МУҲОҶИРОН?
Аз миёни беш аз 9 миллион аҳолии Тоҷикистон 5 миллион кас аз ҳаққи иштирок дар интихобот ё раъйдиҳӣ бархурдоранд. Дар интихоботи рӯзи 11-уми октябри имсол дар баробари Эмомалӣ Раҳмон, раиси ҷумҳури ҳозира, намояндаи панҷ ҳизби дигари сиёсӣ, ки коршиносон онҳоро бештар вобастаи ҳукумат медонанд, иштирок хоҳанд кард. Намояндагони ин аҳзоб худро мустақил медонанд.
Иззат Амон, ҳомии ҳуқуқи муҳоҷирон дар Русия, рӯзи 11-уми сентябр гуфт, «дар қонун рӯшан гуфта нашудааст, ки номзадҳо ризоияти шаҳрвандони дар хориҷ бударо бигиранд ё на, вале аз лиҳози мантиқӣ, сарфи назари номзадҳо аз имзои муҳоҷирон бозгӯи бетаваҷҷӯҳӣ ба ин қишри муҳими шаҳрвандони кишвар аст.»
Аксар раҳбарони аҳзоби сиёсӣ мегӯянд, аслан ин чунин маъно надорад ва як бахши барномаҳои онҳо ба беҳтар кардани зиндагии муҳоҷирон бахшида шудааст. «Мо ба райъи муҳоҷирон ниёз дорем ва таблиғотро тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ барои онҳо оғоз мекунем», -- гуфт раиси Ҳизби демократи Тоҷикистон Саидҷаъфар Усмонзода.
МУҲОҶИРОН ВА ПАНДЕМИЯ
Интихоботи Тоҷикистон дар шабу рӯзе баргузор мешавад, ки роҳҳо ба Тоҷикистон баста аст ва қисми маҳдуди шаҳрвандон бо истифода аз парвозҳои чартерии ҳавопаймоҳо аз Русия ба ватан бармегарданд. Теъдоде аз муҳоҷирон дар талоши бозгашт ба ватан ҳастанд ва шумори дигар корашонро дар замони пандемия аз даст додаанд ва ё даромадашон кам шудааст.
Иззат Амон мегӯяд, муҳоҷирони тоҷик дар давраи пандемияи коронавирус сардаргум шуданд ва ҳоло дар ҷустуҷӯи роҳи ҳали мушкилоти худ ҳастанд. Вай афзуд, муҳоҷирон ба ин интихобот, ки чизеро тағйир бидиҳад, умедвор нестанд, вале баръакси шаҳрвандон дар дохили кишвар ба сиёсат аз нигоҳи дигар таваҷҷӯҳ доранд.
“Аксарашон натиҷаи интихоботро медонанд ва дилгарми иштирок дар он нестанд. Кадом номзад пешниҳод шудааст, ҷиддӣ намегиранд. Медонанд, ки рақобат нест. Аммо аз суҳбат бо онҳо маълум аст, ки интихоботи озодро мехоҳанд. Дигар ба ҳалли мушкилашон аз ҷониби ҳукумат бовар надоранд. Дар Русия барои муҳоҷирон Интернет дастрас аст ва ба фарқ аз расонаҳои давлатӣ инҷо иттилои дигар мегиранд ва вазъиятро таҳлил мекунанд”, -- афзуд Иззат Амон.
«МУҲОҶИРОН ДУ ГУРУҲАНД, АР БИДОНӢ…»
Намояндагони ҳизби халқии демократии Тоҷикистон мегӯянд, ҳамеша дар миёни муҳоҷирон ҳастанд, вале ин назар, ки онҳо ба интихоботи озод бовар надоранд, дуруст нест.
Исфандиёри Давлат, муҳоҷири тоҷик мегӯяд, бештари муҳоҷирон ба интихоботи озод бовар надоранд, вале теъдоде низ ҳастанд, ки ба ин гуна низоми интихоботӣ дар Тоҷикистон мувофиқанд. Ӯ гуфт, ки назари муҳоҷиронро ҳангоми кор ва гирифтани санад шунида, ба чунин хулоса расидааст.
“Ду гурӯҳ аз муҳоҷирон ҳастанд. Гурӯҳи аввал, ки 10-12 дар сади муҳоҷиронро ташкил медиҳанд, воқеан бовар доранд, интихоботҳо воқеӣ аст ва мардум ҳамон нафареро интихоб мекунанд, ки мехоҳанд. Ин гурӯҳ зери таъсири таблиғоти ҳукумат мондаанд. Гурӯҳи дуюм, ки аксарият ҳастанд, бовар надоранд ва норозӣ ҳастанд. Онҳо фикр мекунанд, ки агар нафари наве интихоб шавад, зиндагӣ дигар мешавад”, -- гуфт ӯ.
САҲМИ МУҲОҶИРОН ДАР ИНТИХОБОТИ 7 СОЛ ПЕШ
Шумораи муҳоҷироне, ки дар интихоботи президентии соли 2013 иштирок карданд, ба гуфтаи мақомот, ҳудуди ним миллион нафар будаанд. Сафорати Тоҷикистон дар Русия он замон гуфта буд, 94,3 дарсади шаҳрвандоне, ки дар сафорат сабтином шуданд, раъйи худро додаанд. Раъйи муҳоҷиронро мақомот муҳим мехонад. Мисли ин ки иқтисоди Тоҷикистон ба пули фиристодаи онҳо сахт вобаста аст.
Бо ин вуҷуд, муҳоҷирон натавонистанд на дар интихоботи порлумонӣ ва на президентӣ номзадҳои худро пешбарӣ кунанд, дар ҳоле ки пандемияи коронавирус бахше аз муҳоҷиронро ба натиҷае расонд, ки бояд дар ҳукумат ва порлумони кишвар ҳомиёни худро дошта бошанд, ки аз манфиаташон пуштибонӣ кунад. Мушкилоти бозгашти онҳо, нархи гарони парвозҳои чартерӣ, дар марзҳо дармондани ҳазорон нафар бархе аз онҳоро водор кард, ки дар шабакаҳои иҷтимоӣ бигӯянд, «танҳо пули онҳо ба ҳукумат даркор аст, на худашон».
Интихоботи 11-уми октябри имсол интихоботи президентии панҷум аз соли 1994 дар Тоҷикистон аст. Дар чаҳор интихобот расман Эмомалӣ Раҳмон, президенти кунуниро пирӯз эълон карданд. Натиҷаи интихоботҳое, ки мақомоту кишварҳои дӯсти Тоҷикистон онро демократӣ ва созмону кишварҳои ғарбӣ ношаффофу ғайриодилона хондаанд.