Кумитаи ҳолатҳои фавқулода рӯзи 14-уми май бо нашри баёнияе аз эҳтимоли омадани сел дар гӯшаҳои гуногуни кишвар хабар дод. Намояндагонаш аз мардум хостанд, ки эҳтиёт кунанд, муроқиби кӯдакони ноболиғ бошанд ва бо ҳадафи пешгирӣ аз сел ҷӯйбору заҳкашҳоро тоза кунанд. Ин ҳушдори аввалин аз ибтидои баҳори соли ҷорӣ ба мардуми кишвар нест.
Соли 2023 дар кишвар 560 офати табиӣ сабт шуд, ки дар натиҷа 51 нафар ҷон бохтанд ва хисорот ба иқтисоди кишвар бештар аз 76 миллион сомонӣ шумурда шудааст. Дар ҳамин ҳол, тибқи пешбинии Кумитаи ҳолатҳои фавқулода хатар аз соли гузашта камтар нахоҳад буд.
Бар асоси омори расмӣ, дар ҳоли ҳозир дар Тоҷикистон беш аз 1200 минтақа зери хатари офатҳои табиӣ, ба мисли селу тарма ва сангфароӣ ҳастанд. Дар ин манотиқ беш аз 72 ҳазор хонавода ё 400 ҳазор одам зиндагӣ мекунад. Чаро Тоҷикистон ҳар сол бо пайомадҳои зиёнбори офатҳои табиӣ дучор мешавад ва кӯшиши мақомот барои пешгирӣ аз он то чӣ андоза муассир аст?
Мубориза бо пайомадҳо?
Муродалӣ Амонзода, коршиноси масъалаҳои муҳитзистӣ, мегӯяд, ҳукумат асосан ба роҳҳо, обрасонӣ ва хати барқ тавваҷуҳ дорад. Дар ҳоле ки, ба қавли ӯ, “дар замони Шӯравӣ барои ҷилавгирӣ аз ҷараёни сел сад сохта мешуд, мутахассисҳо омӯзиш дода мешуданд ва бунёди хона дар мавзеъҳои пурхатар мамнуъ буд. Дар даврони пас аз фурӯпошии Шӯравӣ, ба вижа дар даҳаи 90 ва аввали 2000-ум ба ин мавзуъ таваҷҷуҳ намешавад.”
Кумитаи ҳолатҳои фавқулодаи Тоҷикистон ҳар рӯз дар мавриди бартараф кардани пайомадҳои офатҳои табиӣ иттилоъ медиҳад. Аммо, ба гуфтаи Амонзода набояд танҳо ба оқибатҳои офатҳои табиӣ посух дод, балки корҳои пешгиронаи муассиртарро бояд рӯи даст гирифт, то камтар зиён расад.
Хонаҳо дар ҷойҳои номуносиб
Ҷамшед Камолов, намонядани КҲФ, рӯзи 14-уми май ба Радиои Озодӣ гуфт, дар ҳамкорӣ бо шарикони рушд марҳила ба марҳила мардумро аз ҷойҳои хатарбор мекӯчонанд: "Нақшаи миёнамуҳлати кӯчондани муҳоҷирони экологӣ барои солҳои 2024-2026 тасдиқ шудааст. Бар асоси он, дар умум, дар се сол 525 хоҷагӣ ба мавзеъҳои бехавф кӯчонида мешаванд."
Ба гуфтаи вай, ҳоло ҳангоми тақсими замин барои сохтани хона ба фарқ аз соли 90 омили хатар дар назар гирифта мешавад. Он замон барои сохатани хона заминро новобаста аз пурхатар будани ҷой медоданд. Моҳи марти соли 2023 Додситонии кул бештар аз 1,5 хазор қарорро, ки аз ҷониби раисони шаҳру ноҳияҳо ва мақомдорони дигари марбут ба замин қабул шудаанд, ғайриқонунӣ шумурд ва ба зидди 252 нафар парвандаи ҷиноӣ боз кард.
Муноқиша бар сари замин барои солҳои дароз яке аз мушкилиҳои муҳим дар Тоҷикистон мондааст. Бисёре аз сокинон на танҳо нисбат ба тақсими ноодилонаи замин ибрози норизоятӣ мекунанд, балки аксаран аз ин дар ҳайаратанд, ки чаро барои бунёди хона дар минтақаҳои хатарнок замин дода мешавад.
Дар солҳои гузашта ҳангоми сар задани сел дар вилояти Хатлон сокинон мақомотро дар кори соҳилбандӣ ва камтаваҷҷуҳӣ ба бозсозии зерсохтҳои фарсудаи даврони Шӯравӣ муттаҳам карданд. Мақомот аз корҳои анҷомшуда гузориш медиҳад. Аммо, аён аст, ки натиҷагирии лозим аз офатҳои табиии гузашта сурат нагирифтааст.
Ҳудуди 93 дарсади масоҳати Тоҷикистон кӯҳистон аст. Офатҳои табиӣ ба далели тағйирёбии иқлим афзоиш меёбанд. Дар натиҷа, минтақаҳои кӯҳистонии кишвар дар баробари сел, обхезӣ, тарма ва заминҷунбӣ шадидан осебпазир шудаанд. Бисёре аз деҳаҳо дар ин ноҳияҳо дар маконҳои дурафтода қарор доранд, ки талошҳои имдодрасониро дар сурати ба вуқуъ омадани офатҳои табиӣ печида ва хатарнок мекунад.
Раиси ҷумҳур Эмомалӣ Раҳмон дар нишасти 78-умии Маҷмаи Умумии СММ таъкид кард, ки Тоҷикистон яке аз кишварҳои осебпазир дар баробари чолишҳои тағйироти иқлим аст. Ӯ ба иҷрои стратегияи миллии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим то соли 2030 ишора кард ва таъкид дошт, ки барои дастёбӣ ба ҳадафҳои он ниёз ба кумаки молӣ ҳаст.
Бар асоси гузориши раиси Кумитаи ҳолатҳои фавқулода Рустам Назарзода, дар 4 соли охир хисороти расида аз офатҳои табиӣ дар Тоҷикистон тақрибан ба 331 миллион сомонӣ расидааст.