Мукофоте, ки ба қавли шаҳрдори Женева Кристина Китсос “ҷоизаи Нобел барои ҳомиёни ҳуқуқи инсон” дониста мешавад, бар асоси қарори ҳайати доварон – даҳ созмони пештози ҳомии ҳуқуқи инсон - Афви байнулмилал, Дидбони ҳуқуқи башар (Human Rights Watch), Созмони ҷаҳонии зидди шиканҷа ва дигарон тақдим карда шуд.
“Онҳо садои бесадоҳо ҳастанд”
Манучеҳр Холиқназаров барои талошаш дар ҳимояти ҳуқуқи эътирозгарон дар ВМКБ соли 2022 ба 16 соли зиндон маҳкум шуд. Аз номи ӯ ин ҷоизаро дар Женева Ҷералд Стейброк, раҳбари Созмони ҷаҳонии зидди шиканҷа гирифт. Стейброк гуфт, Холиқназаров аз насли нави ҳомиёни ҳуқуқ дар Тоҷикистон аст, ки рабте ба низоми ҳукумат надорад ва рисолати худро бо садоқат ва эътимоди қавӣ иҷро мекард.
Дар маросим филми хурде дар бораи корномаи Холиқназаров, назари ҳампешагонаш аз созмонҳои дигари бонуфузи ҳомии ҳуқуқ – Роза Оқилбекова, Сергей Романов, Бридит Дюфо намоиш дода шуд. Талошҳои ӯ барои ҳимоят аз ҳуқуқи сокинони ВМКБ, журналистон, қурбониёни шиканҷа, ба қавли ҳамкоронаш, мавриди асабонияти мақомот дар Тоҷикистон шудааст.
“Танҳо орзуи ман ин аст, ки ӯ зудтар баргардад ва мову дӯстонашро ба оғӯш бигирад,"-- гуфт духтари Холиқназаров дар ин филм дар ҳоле, ки исми ӯву модараш ё чеҳраҳояшон нашр нашуд ва таъкид гардид, ки парвандаи ӯ мӯҳри махфӣ дорад.
“Ҳар дидори мо бо ӯ, бовар дорам, барои истодагарӣ дар зиндон кӯмакаш мекунад,”-- гуфт ҳамсари ӯ дар пушти нигористони аксҳои хонаводаии Холиқназаров. Яке аз аъзои ҳакамон Холиқназаров ва Порсиро “садои бесадоҳо” номид, ки дар фазои саркӯбу фишорҳо талош карданд, аз ҳаққи ҳамватанон ҳимоят кунанд.
“Ба эътироз мӯямро кӯтоҳ кардаму тату задам”
Жоля Порсӣ – ҳомии ҳуқуқи занону духтарон аз Афғонистон барандаи дигари ҷоизаи Мартин Энналз ҳам бо далелҳои амниятӣ дар маросим иштирок накард, чун гуфт, баъди раҳо шуданаш аз зиндону шиканҷаҳои режими Толибон дар макони амне ба сар мебарад. Порсӣ баъди сари қудрат омадани Толибон ва маҳдуд шудани ҳуқуқи занону духтарон ба кору таҳсил даҳҳо намоиши эътирозиро дар Кобулу Кундузу дигар шаҳрҳо созмон доду китобхонае барои занон боз намуд. Соли 2023 давоми се моҳ дар зиндони Толибон ҳамроҳ бо писараш Озарахш шиканҷаҳои равониву ҷисмониро пушти сар кард, аммо ҳоло мегӯяд, ҳеҷ гоҳ аз талошҳояш даст намекашад ва аз дур ҳам бошад то охир барои ҳуқуқи занон мубориза мебарад.
Порсӣ дар филме, ки бо ширкати ӯ таҳияву дар маросим пахш шуд, гуфт, аввалин коре, ки ба нишони эътироз аз омадани Толибон кард, мӯяшро хеле кӯтоҳ буриду дар як ангушташ холкӯбӣ ё тату зад. “Ҳеҷ гоҳ аз мубориза даст намекашам” ва ба “апартеиди занон дар Афғонистон” муқовимат мекунам,"-- мегӯяд Порсӣ.
Маросими супурдани ҷоизаи ба номи Мартин Энналз имсол бори 30-юм баргузор шуд ва муаллифонаш онро амри муҳим барои ёдоварӣ ба ҳукуматҳое номиданд, ки ҳуқуқи инсонро поймол мекунанд.