Саидҷаъфар Исмонов, узви Кумита оид ба корҳои байналмилалӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятии Маҷлиси Намояндагони Тоҷикистон, пешниҳоди Иля Дроздов – вакили порлумони Русия дар бораи ҷорӣ кардани виза бо Тоҷикистонро назари шахсии ӯ донист ва гуфт, ки ингуна пешниҳод ба муносибати ду кишвар таъсир нахоҳад дошт. Иля Дрозодв рӯзи 29 апрел дар посух ба миллӣ кардани ному насаби шаҳрвандони Тоҷикистон гуфтааст, Русия бояд бо таҳдиди ҷорӣ кардани низоми раводид бо ин кишвари пасошӯравӣ Душанберо аз раъяш бигардонад.
Исмонов рӯзи 30 апрел дар суҳбат бо Озодӣ гуфт, муносибатҳи Тоҷикистону Русия қавиву устувор ҳастанд ва аз назари ин ё он вакили порлумони Русия вобаста нест. Ӯ афзуд, "ин назари шахсии як вакили Дума аст, на бештар аз он. Дувум ин, ки дар Тоҷикистон касе гузоштани ному насабҳоро бо пасвандҳои русӣ манъ накардааст. Ақаллиятҳои миллӣ ба ҳар шакле хоҳанд, ихтиёр доранд ному насаби дилхоҳшонро интихоб намоянд."
Аммо бо ин ҳол Саидҷаъфар Исмонов гуфт, ки Тоҷикистон як давлати соҳибистиқлол аст ва ихтиёр дорад, рӯ ба фарҳангу анъанаи миллии номгузорӣ биорад: “Ному насаб яке аз нуктаҳои асосии худшиносии миллӣ аст. Ин ки тоҷикон мехоҳанд ному насаби милли хешро интихоб кунанд, ба Русия ягон муносибат надорад.”
Ин мусоҳиби мо афзуд, тавре ки расонаҳои Русия бозтоб медиҳанд, дар Тоҷикистон мисли бархе аз кишварҳои пасошӯравӣ андешаҳои русбадбинӣ вуҷуд надоранд ва баръакс мардум ба русҳо ва он меросе, ки аз Шӯравӣ боқӣ мондааст, эҳтиром доранд. Барои мисол ӯ аз даҳҳо ҳайкалу нимпайкараи Ленин дар гӯшаву канори кишвар ёдовар шуд, ки ҳанӯз побарҷост.
Иля Дроздов, узви кумитаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, ҳамоиши АвроОсиё ва робитаҳо бо ҳамватанон дар Думаи давлатӣ – маҷлиси поёнии порлумони Русия - дар як вокуниши тунд ба хабари истифодаи пасвандҳои тоҷикӣ ба ҷои пасвандҳои русии “-ов”-у “-вич” дар номгузории шаҳрвандони Тоҷикистон гуфт, Русия бояд бо таҳдиди ҷорӣ кардани виза Тоҷикистонро аз ин тасмимаш баргардонад. Иля Дрозодов дар мусоҳибааш бо радиои “Говорит Москва” гуфт, “ҳуқуқи русзабонҳо нафақат дар Тоҷикистон, балки дар тақрибан ҳамаи кишварҳои собиқи СССР ва пеш аз ҳама дар ҷумҳуриҳои Осиёи Миёна поймол карда мешаванд.”
Баҳси ному насаб ва вокуниши тунди расонаҳои Русия пас аз он оғоз шуд, ки мақомоти идораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Тоҷикистон рӯзи 29 апрел гуфтанд, ки аз ин ба баъд пасвандҳои тоҷикии "зод"-у "зода" ва "он"-у "иён" пасвандҳои русии "ов"-у "ова" ва "ович"-у "овна"-ро дар насаби навзодони Тоҷикистон иваз хоҳанд кард. Ин тасмим баъди мавриди иҷро қарор гирифтани тағйиру иловаҳо ба қонун дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар моҳи марти соли ҷорӣ гирифта шудааст.
Дар қисми 4-и моддаи 20-уми ин қонун гуфта шудааст: “Насаби шахс тибқи анъанаҳои миллии тоҷикӣ метавонад аз номи падар ё решаи насаби ӯ бо иловаи пасвандҳои насабсози -ӣ, -зод, -зода, -он, -ён, -иён, -ёр, -ниё, -фар ташаккул ёбад. Насаби шахс ҳамчунин метавонад аз номи падар ё решаи насаби падар ё модар бе илова намудани пасвандҳои насабсоз ташаккул ёбад.”
Бар асоси қонуни пешина ин кор “бо хоҳиши падару модар” сурат мегирифт. Аммо дар баробари ин ба ақаллиятҳои миллӣ иҷоза дода шудааст, ки тибқи анъанаҳои миллиашон ба фарзандони худ номгузорӣ карда ва насабашонро дуруст кунанд.
Абдуқодири Рустам, адиби тоҷик дар суҳбат бо Озодӣ дар ин робита гуфт, тарзу усули гузоштани ному насаб сирф кори як миллат аст. Вай афзуд: “Халқи дирӯза нестем, ки моро ёд диҳанд чӣ гуна ном гузорем. Ҳатто кишвари коршарики стратегӣ низ ҳақ надорад ба Тоҷикистон фармон бидиҳад, ки ин ё он намуди номгузориро интихоб кунад. Мақомот вақте як қарорро қабул карданд, бояд дар мавқеашон устувор биистанд.”
Лағви пасвандҳои русии “ов”-у “ова” ва “ович”-у “овна” баҳори соли 2007 аз сӯи раисиҷумҳури Тоҷикистон садо дод. Худи ӯ ҳамон сол исмашро аз Раҳмонов Эмомалӣ Шарифович ба Эмомалӣ Раҳмон табдил дод. Дар пайи ин тасмими раисиҷумҳур бархе аз мансабдорони тоҷик низ ному насаби худро тоҷикӣ карданд.
Вале пас аз он ки бархе аз шаҳрвандон дар фурудгоҳҳои Русия бо мушкил мувоҷеҳ шуданд, изофаи пасвандҳои русӣ дар насаби тоҷикистониҳо дубора авҷ гирифт.
Бар асоси тағйиру иловаҳои ахир дар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ба кӯдакон гузоштани номи ба фарҳанги миллии тоҷикӣ бегона, “аз ҷумла номи ашё, мол, ҳайвонот, ном ва истифодаи ибораҳои таҳқиромезе, ки шаъну эътибори инсонро паст мезанад ва одамонро ба табақаҳо ҷудо менамояд” низ манъ шудааст.
