Вале кишварҳои Осиёи Марказӣ ба таври афзоянда ба гирдоби мушкилоти дохилие ғарқ мешаванд, ки метавонад Пекинро ҳам аз пояш бикашад. Маркази байналмилалии буҳроншиносӣ дар гузориши ахираш таҳти унвони “Мушкили Осиёи Марказӣ барои Чин” ба дирӯзу имрӯз ва дурнамои равобити Чин бо ин минтақаи ҳамҷавораш пардохта, аз чолишҳое ҳам гуфтааст, ки Пекин метавонад дар ростои таъқиби манфиатҳояш дар ин паҳно дучор шавад.
Амният дар мадди аввал
Як чолиши умда, бино бар ин гузориш, осебпазирии Осиёи Марказӣ дар муқобили фаъолиятҳои хуб ташкилшудаи чирикист. Гурӯҳҳои ҷиҳодӣ, ки дар канори Толибон меҷанганд, дар пайи хуруҷи нирӯҳои НАТО аз Афғонистон дар соли 2014 метавонанд рӯ ба ин сӯи Омӯ биоранд ва чолишҳое, ки Осиёи Марказиро дар пеш аст, аз ҳоло бисёриҳоро дар Пекин музтариб кардааст.
Дейдр Тинан – мудири барномаҳои Осиёи Марказӣ дар Гурӯҳи байналмилалии буҳроншиносӣ мегӯяд: “Стротежии Чин зоҳиран истиқрори равобити наздик бо Осиёи Марказӣ ба манзури таҳкими субот ва рушди иқтисодист, ки ба бовари Пекин, дар баробари ин ҳамсояҳояш худи Чин ва бавижа вилояти Шинҷон- Уйғурашро аз ҳар навъ паёмади манфии хуруҷи НАТО аз Афғонистон эмин нигоҳ хоҳад дошт. Чин ҳамчунин умедвор аст, ки рушди иқтисодӣ норозигиҳои афзоянда аз вазъи сиёсии кунунӣ дар ҳар кадом аз ин кишварҳоро низ безарар хоҳад гардонд.”
Ҳадафи Чин, албатта, пеш аз ҳама эҷоди равобити зичи вилояти Шинҷон-Уйғур бо Осиёи Марказист. Ин вилоят бо Қазоқистону Қирғизистон ва Тоҷикистон 2800 километр марзи муштарак дорад ва созмонҳои ҷудоихоҳаш, чун Ҷунбиши исломии Туркистони шарқӣ, ҳамеша барои Пекин дарди сар эҷод мекунанд. Пекин табъан мехост бо таъмини рушди ҳам Шинҷон ва ҳам ҳамсояҳояш заминаи ҳимоят аз наҳзатҳои ҷудоиталаби қавми уйғурро аз пой бидарорад.
Вале ба ақидаи Дейдр Тинан, “мушкил инҷост, ки қисматҳои бузурге аз Осиёи Марказӣ дар як соли охир беамну бесуботтар ба назар меоянд.“ “Афғонистон як омили мураккаб аст, вале бисёре аз мушкилоти Осиёи Марказӣ меваи раҳбарии баданд,” афзудааст ин таҳлилгар.
Аз замони суқути Иттиҳоди Шӯравӣ, Чин равобиташ бо кишварҳои Осиёи Марказиро пайваста тақвият медиҳад. Ва агар дар оғоз ин ҳамкориҳо танҳо дар ҷабҳаи иқтисодӣ маҳдуд мешуд, ҳоло Пекин ба масоили сиёсиву амниятӣ низ ҳарчӣ бештар рӯ меорад. Гурӯҳи буҳроншиносӣ дар гузоришаш меафзояд, бастаи мушкилоти иҷтимоиву иқтисодӣ ва сиёсӣ Осиёи Марказиро ба домани беназмиҳо тела дода, дар баробари гурӯҳҳои ифротии чӣ хориҷӣ ва чӣ бархоста аз дохили кишварҳояш осебпазир гардондааст. Аммо бесуботӣ ё низоъ дар як ё чанд кишвари Осиёи Марказӣ метавонад ба Чин, ки манофеъи иқтисодиашро ба амнияти пойдор дар минтақа бастагӣ медиҳад, низ таъсир расонад.
Сармоягузориҳои Чин нафақат аз ноҳияи буҳронҳои амниятӣ, балки аз нозу нузи ҳокимони худкомаи Осиёи Марказӣ ва хушунатҳои иҷтимоӣ низ эҳсоси хатар мекунанд – омадааст дар гузориши Гурӯҳи байналмилалии буҳроншиносӣ.
Созмони Шанхай самараи чандоне надод
Раисиҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо ҳамтои чиноияш Ҳу Ҷинтао
