Фурӯшгоҳи варзишӣ дар маркази шаҳр тамоми навъи ашёҳои замонавии варзиширо дорад. Аммо тайи як ҳафтаи ахир соҳибони он ҳамин чанд гир ё санги варзишии кӯҳнаву рангпаридаро дар ҷойи намоён ва ба маърази намоиш гузоштаанд. Дар ин рӯзҳо даҳҳо нафар ба ин мағоза ба суроғи чунин санг меоянд. Як фурӯшандаи ин мағоза мегӯяд: “Вақтҳои охир ҳамин сангҳои таги кулӯла доштаашро мепурсанд. Намедонам, барои чӣ даркор аст, аммо 10-20 кас дар як рӯз даромада мепурсанд. Бар ивази чунин санг то 1000 доллар пул пешниҳод мекунанд.”
Васвасаи харидуфурӯши сангҳои кӯҳнаву истеҳсоли замони шӯравӣ тайи ҳафтаҳои ахир Тоҷикистонро фаро гирифтааст. Сомонаҳои таблиғотӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ пур аз эълони харидорону фурӯшандаҳои санги варзишӣ аст ва дар бархе аз ноҳияҳо ҳам ба гуфтаи сокинон хоҳишмандон то дари хонаҳояшон рафта, сангҳои суроғ мекунанд ва маблағҳои калон пешниҳод месозанд.
“Гир -- ҳамин санги варзишие, ки вақтҳои ахир пурсарусадо ва гаронарзиш шудааст, аз нигоҳи ман як асбоби маъмулии варзишӣ аст. Варзишгарон вобаста ба малакаҳои варзишӣ аз сангҳои навъи мухталифи аз 8 то 32- килограмма тамрин мекунанд. Зоҳиран ин санг ба ҷуз аз даврашакл будан аз сангҳои дигари варзишӣ фарқе надорад. ”
Аммо бархе аз онҳое, ки ба хариду фурӯши ин санг машғуланд, бо бовар мегӯянд, як навъи ин санг, ки ҳамагӣ як бор дар заводи Тулаи Русия истеҳсол шудааст, дар таркибаш як метали гаронарзиш доранд ва он бо нархи калон харидорӣ шуда, ба берун бурда мешавад.
Мо дар нақши соҳиби санг ба яке аз онҳо занг задем. Нафаре, ки бо мо сӯҳбат кард, гуфт: “Дигар намудаш намешавад, ҳамоне, ки дар замин мехобонӣ, рост меистад, мисли матрёшкаҳои русӣ. Рангаш сиёҳ аст, мумкин зери чангу хок монда, рангаш дигар шуда бошад, аммо зераш тухмшакл бошад бояд. Агар чизи даркории мо бошад, аз 50 ҳазор сомон бештар дода мехарем. Мо миёнарав нестем, бо одамҳое, ки ин сангро мегиранд, кор мекунем. Дар Тоҷикистон истифода бурда намешавад. На материали ӯ, на металаш даркор нест, чунки мо коркарду технологияашро надорем. ”
Талош барои сӯҳбати рӯ ба рӯ бо онҳое, ки бо пешниҳоди маблағҳои зиёд дар эълонҳо хостори харидории санги варзишӣ шудаанд, бенатиҷа анҷом ёфт.
Сару садоҳо дар бораи фурӯши сангҳои варзишӣ ё гир бо нархи гарон баҳсу фарзияҳои зиёдеро ба миён овардааст. Бархе инро ҳангома медонанд ва ба мӯҳрабизнес шабеҳ мекунанд, онҳое ҳам ҳастанд, ки мегӯянд, бо фурӯши гири солҳои сол дар хона хобидаашон, бештар аз 2000 доллар гирифтаанд.
Бобохон Сангов
Воҳима атрофи санги варзишӣ, толорҳои варзиширо ҳам дар шаҳр серодам кардааст. Ба Бобохон Сангов, дабири кулли Федеросиюни вазнабардории Тоҷикистон, ки чанд даҳсола боз бо ин навъи сангҳо сару кор дорад, бисёриҳо занг зада, дар бораи гири якбора гаронарзишшуда пурсон мешаванд. Аммо аз ӯ навъи сангеро мепурсанд, ки дар фаъолияти 50-солааш дар ин самт боре вонахӯрдааст.
Бобохон Сангов гуфт: “Ман аз соли 1966 санг мебарорам, вале он шакле, ки овоза шудааст ва тамоми танашу тагаш кулула аст, ман дидагӣ нестам. Чи қадаре ман дидаам, ҳама аз чӯян аст. Намедонам, ки инро овоза кардааст, кӣ дидааст?”
Браузери шумо HTML5-ро намешиносад
Як санги чӯянӣ - 50 000 сомонӣ?
Олимони институти физикаву техникӣ ҳам вуҷуди ягон метали гаронбаҳо дар таркиби навъе аз санги варзиширо ғайривоқеӣ медонанд. Мақомоти вазорати корҳои дохилӣ аз ин сару садоҳо изҳори бехабарӣ мекунанд.
Ҷомеашиносон, сатҳи пасти маърифати ҳуқуқӣ ва иқтисодӣ ва ҳамчунин бӯҳрону вазъи нохуби молиро як омили таваҷҷӯҳи зиёди мардум ба ин овоза ва тиҷорати на чандон воқеӣ медонанд. Ёрмуҳаммад Ниёзӣ, ҷомеашиноси тоҷик мегӯяд, ки “ин танҳо як овозае беш нест, мисли он, ки як вақт овозаи заминҷунбӣ мардумро маҷбур кард нисфи шаб берун бароянд ва бархе ҳам дар натиҷа бемор шуданд. Яке дигараш танга буд, ки дар ибтидоӣ ҷанги шаҳрвандӣ мардумро ба ҳолати стрес ва паника расонд. Мегуфтанд дар таркиби он тилло аст, баъдан ташхис шуд, ки танҳо аз мис сохта шудааст. Ман фикр намекунам, ки гир арзиши беш аз 1000 долларо дошта бошад, ҳатто агар дар дохилаш симоб ё ягон маводи дигар дошта бошад.”
Ба гуфтаи таҳлилгарон, барои рафъи ин воҳима ҷилавгирӣ аз ягон паёмади нохуш ва ба хотири рӯшанӣ андохтан ба ин сару садоҳо, мақомоти зирабт бояд ин масъаларо пайгирӣ кунанд. Аммо то замоне, ки аз чӣ иборат будани таркиби сангҳои варзишӣ ва сабаби гарон шудани нархи он амалан дақиқ мешавад, ҷустуҷӯи ин сангҳо ва ҳангомаҳо дар атрофи нархи осмонбӯсаш ҳамчунон идома хоҳад кард.