Таҳлилгарон мегӯянд, қатли фармондеҳи баландпояи низомии Эрон дар як ҳамлаи ҳавоии амрикоиҳо дар Ироқ "нуқтаи авҷи ихтилофҳои миёни ду кишвар аст". Онҳо пешгӯӣ мекунанд, ки ҳодисаи субҳи 3-юми январ метавонад барои минтақа паёмадҳои "хатарнок"-е дошта бошад.
Куштори Қосим Сулаймонӣ, фармондеҳи нирӯҳои Қудси Сипоҳи посдорони инқилоби исломии Эрон, зарбаи шадиде ба режими ин кишвар аст, ки то ҳол бо таҳримҳову рукуди иқтисодӣ ва эътирозҳои сартосарӣ рӯ ба рӯ аст.
Сулаймонии 62-сола, ки дар ҳамлаи ҳавоии субҳи ҷумъа дар қаламрави Ироқ кушта шуд, масъули анҷоми амалиёти хориҷӣ буд ва дар тавсеаи нуфузи Ҷумҳурии Исломӣ дар миёни ҷангиёни рӯ ба Эрон дар Сурияву Ироқ, Лубнон ва Яман нақши муҳим бозидааст.
Скотт Лукаш, коршиноси умури Эрон дар Донишгоҳи Бирмингеми Бритониё, мегӯяд, "Сулаймонӣ дар қаламрави Ховари Миёна на танҳо аз назари иҷрои амалиёти низомӣ, балки аз назари татбиқи стратегияи сиёсии Теҳрон як шахси муҳим ба ҳисоб мерафт."
Браузери шумо HTML5-ро намешиносад
Қосим Сулаймонӣ кӣ буд ва маргаш чӣ паёмадҳое хоҳад дошт?
Раҳбари олии Эрон Оятуллоҳ Алии Хоманаӣ ҳушдор дод, ки Амрикоро "интиқоми сахт"-е дар пеш аст ва ба хотири марги генерали эронӣ дар кишвар се рӯзи мотами миллӣ эълон кард. Вазири дифои Эрон Амир Ҳотамӣ ваъда дод, ки ба "тамоми омилон"-и қатли Сулаймонӣ "посухи шикананда" дода хоҳад шуд.
Чанд таҳлилгар гуфтанд, ба эҳтимоли зиёд Эрон "аз роҳи зӯр" посух медиҳад. Сулаймонӣ дар давоми бист соли гузашта чанд бор аз сӯиқасд ҷон ба саломат бурдааст.
"Эрон илоҷе ҷуз посух додан надорад, то аз куштори Сулаймонӣ интиқом бигирад," -- гуфт Алӣ Алфонӣ, пажӯҳишгари кишварҳои Халиҷ дар Вашингтон.
Вале ҳанӯз маълум нест, интиқоме, ки Эрон ба кор мебарад, чӣ гуна хоҳад буд.
Браузери шумо HTML5-ро намешиносад
Қатли генерали эронӣ дар Бағдод
Таҳлилгарон мегӯянд, Эрон тавони инро дорад, ки ба зидди низомиёни Амрико ва манфиатҳои тиҷоратии онҳо ва ё муттафиқони Амрико дар қаламравҳое ба мисли Исроилу Арабистони Саудӣ ба таври мустақим амал кунад. Инчунин, Ҷумҳурии Исломӣ метавонад тавассути гурӯҳҳои зертобеи худ, ба монанди ниманизомиёни шиаи ироқӣ, Ҳизбуллоҳи Лубнон ва шӯришиёни ҳусӣ дар Яман иқдом кунад.
Дар гузашта Эрон ва гуруҳҳои марбут ба он дар анҷоми ҳамлаҳо ба нафткашону лӯлаҳои нафтӣ муттаҳам шудаанд.
Таҳлилгар Скотт Лукаш мегӯяд, ба эҳтимоли зиёд Теҳрон имкониятҳои худро барои интиқомҷӯӣ эҳтиёткорона арзёбӣ мекунад, чунки “амрикоиҳо нишон доданд, ки онҳо хатро убур карданд ва посух дода метавонанд”. Вай илова кард, “вале Эрон ҳам зуд посухи ҷавобӣ медиҳад ва мо дар як ҳолати мушкил қарор мегирем. Онҳо нишон медиҳанд, ҷонибдори тавсеа додани ихтилофҳо ҳастанд, бо ин ки медонанд амрикоиҳо посух хоҳанд дод.”
Вазири дифои Амрико Марк Эспер ҳам мисли ин посух дод. Ӯ гуфт, “дар сурати дарёфти хабар дар бораи ҳамлаҳо аз иқдомҳои пешгирикунанда кор мегирем, то ки нирӯҳои амрикоӣ ва ҷони амрикоиҳоро ҳимоят кунем”. Эспер мегӯяд, “бозӣ тағйир ёфт”.
Муттафиқони сиёсии президенти Амрико Доналд Трамп дар Ҳизби ҷумҳурихоҳ гуфтанд, куштори Сулаймонӣ қобили тавҷеҳ аст. Куштори ӯ чанд рӯз баъди он рух дод, ки 27-уми декабри соли 2019 дар ҳодисаи партоби мушаке аз ҷониби ҷангиёни ироқии мавриди ҳимояти Эрон як низомии шартномавии амрикоӣ кушта шуд.
Вале мунтақидони Трамп гуфтанд, истифода аз нирӯ ба шеваи фавқулода шадид дар давоми солҳои президентии ӯ тавсеаи хатарнок аст, ки метавонад боис ба эҷоди ҷанг дар минтақа шавад.
Ҷо Байден, номзади демократҳо дар интихоботи президентӣ ва ҳам рақиби сиёсии Трамп гуфт, “президент Трамп як пора динамитро дар қуттии борут партофтааст”. Байден гуфт, Эрон ҳатман посух медиҳад ва “мо дар остонаи як низои азим дар Ховари Миёна ҳастем”.
Алӣ Афшорӣ, як фаъоли эронӣ ва таҳлилгар дар Амрико, ба Радиои Фардо гуфт, марги Сулаймонӣ метавонад аз як ҷанги ғайримустақими миёни Вашингтону Теҳрон ба як “ихтилофи мустақими низомӣ” табдил шавад, ки “паёмадҳои ғайри қобили пешбинӣ хоҳад дошт”.
Таҳлилгарон мегӯянд, марги Қосим Сулаймонӣ шояд ҳам дар амалиёти низомии азими Эрон тағйироте ворид накунад ваё муттафиқонашро наҳаросонад. Алӣ Алфонӣ мегӯяд, “қудрат дар нирӯҳои Қудс шадидан сохторӣ аст”. Ба гуфтаи ӯ, ҳарчанд ҷойгузини Сулаймонӣ мисли ӯ хусусияти барҷастаи раҳбариву ҷангҷӯёна надошта бошад, вале ба шарофати қудрати Қудс тавони татбиқи сиёсаташ дар минтақаро хоҳад дошт”.
Рӯзи 3-юми январ раҳбари олии Эрон генерал Исмоил Қоониро фармондеҳи нирӯҳои Қудс таъйин кард. Қоонӣ солҳои 1980 дар ҷанги ҳаштсолаи Эрону Ироқ иштирок карда, як шахси мавриди эътимоди Қосим Сулаймонӣ буд. Ӯ собиқ афсари иктишофии Сипоҳи посдорон аст ва дар ҷанги Сурия ҳам шахси муҳим ба ҳисоб мерафт.
Алфонӣ гуфт, “ҳоло куштори Сулаймонӣ мавриди истифодаи васеи таблиғоти давлатӣ мешавад ва мардуми зиёдро ҳам ба хиёбонҳо мебарорад.” Худи Сулаймонӣ ҳам ба шарофати матбуоти маҳаллӣ дар давоми 20 соли раҳбариаш як шахси муҳиму маъруфе дар ҷомеаи Эрон шуда буд.
Рӯзи куштори ӯ ҳам ҳазорҳо сокини Эрон ба хиёбонҳо баромада, бо шиори “марг бар Амрико” акси Сулаймониро дар даст доштанд.
Издиҳоми мардум кӯчаҳои Теҳрону шаҳрҳои дигари Эронро пур карда буданд. Алӣ Алфонӣ гуфт, “ҳоло ҳар қишри ҷомеа Сулаймониро як намояндаи худ меномад ва куштори ӯ ҷомеаро тақсим накард”.