Дар як соли гузашта дар Тоҷикистон дар вуҷуди 130 кӯдак вируси норасоии масъунияти бадан ё ВИЧ ошкор шудааст, ки то ин вақт аз ташхис нагузашта ва ин "сиррашон" пинҳон мондааст.
Бархе аз ин наврасон аз модарони худ олуда шудаанд ва дар ин миён онҳое ҳам ҳастанд, ки аз роҳи номаълум ба ин вирус сироят ёфтаанд. Мақомот мегӯянд, ки кашфи гирифтории кӯдакони то 14-сола ба ин вирус дар муқоиса ба як соли пеш бештар аст.
"Касе дар авлоди мо ин хел касал набуд"
Барои Холида, сокини шаҳри Душанбе, ки писари 11-солаашро фақат барои пойи шикастааш ба бемористон бурд, шунидани натиҷаи ташхис "даҳшат" буд. Духтурон дар хуни писари ӯ вируси ВНМО-ро ошкор карданд. Ташхисе ки падару модари солим тасаввурашро надоштанд ва шояд агар Беҳруз (ном иваз шудааст) он рӯз афтида ҷароҳат намебардошт, солҳо бехабар аз ин вирус зиндагӣ мекард.
"Ба ташхис бовар накарда, дигарбора хун супоридем, ин навбат ҳам натиҷаи ташхис ин вирусро нишон дод. Ростӣ, ман то ҳозир ба ин бовар надорам, намедонам ин аз куҷо сироят шуд, касе дар хонавода як тараф, ҳатто дар авлодам инхел касал набуд".
Ин модар мегӯяд, шавҳараш тоҷир аст ва худи ӯ дар як ширкати хусусӣ кор мекунаду ин беморӣ дар вуҷуди на ӯ ва на шавҳараш нест, аммо ҳанӯз намедонад писараш бо кадом роҳ ба ин вирус олуда шудааст. Вай гуфт, то ҳануз натавонистааст бо писараш дар бораи ин беморӣ суҳбат кунад. Ҳоло талош дорад ӯро барои қабули ин воқеият омода кунад. "Доруҳоро медиҳам, мегӯям, иммунитетат паст аст. Ҳоло худаш ҳам намедонад, ки ин ҳарфи ман чӣ маънӣ дорад. Бояд як коре карда барояш бигӯям, чун ҳар қадар дер шавад, ҳамон қадар мушкил аст".
Бар асоси омори расмии вазорати тандурустии Тоҷикистон, дар як соли гузашта 130 кӯдак аз роҳҳои гуногун гирифтори ин вирус шудаанд. Мақомот мегӯянд, "онҳо 82 писар ва 48 нафар духтар ҳастанд, ки бори аввал ташхис ва бо ин вирус сабт карда шуданд".
Ошкор шудани беш аз сад кӯдак бо бемории норасоии масунияти бадан дар ҳолест, ки ба гуфтаи табибон, агар зани ҳомила сари вақт ба табобат фаро гирифта шавад, хатари сироятёбии тифли бадани ӯ аз 40 то ба 2 дарсад кам мешавад. Аммо ҷои нигарони мақомот аст, ки бархе кӯдакон падару модари солим доранд ва аз "роҳи номаълум" ба ин вирус сироят ёфтаанд.
Муаммои олудашавии кӯдакон ба ВИЧ
Умед Талбов, духтури сироятшинос дар Маркази шаҳрии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории вируси норасоии масунияти бадан, рӯзи 3-юми октябр ба Радиои Озодӣ гуфт, дар ҳоле ки модар сиҳат аст ва кӯдак имкони алоқаи ҷинсиро надорад, пас роҳи олудашавии ӯ ба ин вирус як муаммо боқӣ мемонад.
Талбов мегӯяд, нишонаҳои монанд ба сироятёбӣ ба ВИЧ дар ҳамаи бачаҳо -- чӣ аз модар сироят шуда бошанд ва чӣ бо роҳи дигар, якранг ҳастанд. Онҳо зуд-зуд бемор мешаванд, бе сабабе таб мекунанд, дарунравии дурудароз азияташон медиҳад, торафт лоғар мегарданд ва суст инкишоф меёбанд. Вай гуфт, эҳтимол кӯдакон аз роҳҳои гуногун, аз ҷумла тавассути асбобҳои безарарнашудаи тиббӣ ва ё гузаронидани хуни сироятёфтаи ВИЧ ба ин вирус мубтало шудаанд. Зеро ба таъкиди ӯ, олудашавии кӯдакони то 14-сола ба ин вирус аз роҳи равобити ҷинсӣ номумкин аст.
Ҳоло дар Тоҷикистон бар асоси қонун "Дар бораи муқовимат бо вируси норасоии масунияти бадан" ташхису табобат, машварату доруву дармон барои ин кӯдакон ройгон аст. Ба онҳо ҳар моҳ барои табобат ҳудуди 400 сомонӣ кӯмакпулӣ дода мешавад.
Аммо масъулини созмонҳои кор бо кӯдакони мубтало ба ин беморӣ мегӯянд, барои кӯдакони олуда ба ин вирус, бояд дар баробари ин, барномаву усулҳои вижае ба роҳ монда шавад, то онҳоро бо бемории худ ва бо зиндагие, ки то ҷое аз ҳамсолони дигарашон фарқ дорад, омода созанд. Тавассути чунин лоиҳаҳо кӯдакон бояд дарк кунанд, ки танҳо нестанд ва умедашон ба оянда бештар бошад.
Зӯҳро Нуруляминова, мутахассиси тоҷик, ки солҳои зиёд бо афроди олуда бо ин вирус кор кардааст, мегӯяд, ин кӯдакон аз 7 то 12-солагӣ бояд аз ҷониби волидон огоҳ карда шаванд, ки ба ин вирус олуда мебошанд.
Аз сӯйи дигар, дар ҷомеаи тоҷик, хабари бемор будани инсон ва ҳам гирифторӣ ба як касалии сироятӣ дуруст қабул намешавад. Ноогоҳӣ иҷоза намедиҳад, ки ба инсон рафтори ботаҳаммул дошта бошанд. Ба ин хотир ҳам, модарон аксаран ин мавзӯъро табу ё сензура мекунанд, то фарзандони онҳо байни дигар атфол роҳат таҳсилу бозӣ кунанд.
Як пажӯҳиши созмони "Гули Сурх" миёни волидон муайян карда буд, ки 80 дарсади волидон намедонанд чӣ тавр ба фарзанд бемор будани ӯро бигӯянд ва метарсанд, ки бо ошкорсозии беморӣ, ба равони кӯдакони худ зарба мезананд.
Садҳо кӯдак миёни гирифторони ВИЧ дар Тоҷикистон
Авоили соли равон ҳам Насим Олимзода, вазири тандурустӣ гирифторшавӣ ба вируси норасоии масунияти бадан ё ВИЧ дар кишварро ташвишовар хонда буд. Вай гуфт, соли гузашта дар Тоҷикистон 1422 ҳолати нави сирояти вируси норасоии масунияти бадан ошкор карда шудааст. Ба ин тартиб, ҳар рӯз дар Тоҷикистон то чаҳор нафар ба вируси норасоии масъунияти бадан ё СПИД, гирифтор мешудаанд.
Бори аввал дар Тоҷикистон соли 2002 ин вирус дар бадани кӯдакон ошкор шуда буд. Ва ҳоло дар маҷмуъ ҳудуди 800 кӯдак олуда ба ВИЧ ҳастанд. Ҳоло аз теъдоди умумии даҳ ҳазор нафари сироятёфта ба ВИЧ дар Тоҷикистон беш аз 30 дарсадаш занонанд, ки аксарият аз ҷониби шавҳарони нашъаманду муҳоҷир ба ин беморӣ гирифтор шудаанд ва 10 дарсад кӯдакони то 14-сола мебошанд.
Аммо коршиносон мегӯянд, инҳо нафароне ҳастанд, ки расман аз ташхис гузашта, сабти ном шудаанд ва теъдоди воқеии сироятёфтаҳо метавонад ба маротиб бештар аз омори расмӣ бошад. Бино ба ҳисобҳо, барои табобати як бемор солона аз 700 то 1000 доллар зарур аст.