Неологизми “таджичить“ дар ҳоли ҳозир бештар дар блогосфера ва ҳам дар забони гуфутгӯии мардуми Русия роиҷ шудааст, вале мавридҳои алоҳидаи ҳатто дар дохили достонҳои кӯтоҳу ҳикояҳо ва шеърҳо ба адабиёти рус роҳ ёфтани ин феъл низ мушоҳида мешавад. “Таджичить“, ки ба маънои “ғуломвор кор кардан” истифода мешавад, дар забони русии имрӯза рӯз то рӯз ҷои феълҳои ҳаммаъное, чун “батрачить» (мисли барда кор кардан»)-ро танг мекунад.
Як мурури кӯтоҳ дар Google – бузургтарин ҷӯяндаи Интернет – барои мо 1290 мавриди корбурди ин вожаро берун овард. Зимнан агар шумо дар ин ҷӯянда бо вожаи “таджичить“ акс биҷӯед, аввал аз ҳама бароятон акси ҷорӯбу табарро берун меорад.
Чанд иқтибос:
«Придется таджичить, видимо.»
«Я думаю лучше таджичить в Канаде, чем процветать здесь и сейчас.»
«Часть народа гуляет через границу в Китай, таджичить на китайцев.»
«Готовы ли современные таджики таджичить за недорого?»
«Если люди хотят таджичить- они будут таджичить.»
"Фоҷиаи як миллат дар ин калима гунҷидааст"
Темур Варқӣ
Темур Варқӣ, хабарнигор ва шоири тоҷики муқими Маскав, ки ба русӣ шеъру мақола менависад, ба Озодӣ гуфт, "таджичить" аз нигоҳи маъноӣ дар забони русӣ ба феълҳои роиҷе, чун "батрачить", "пахать", "ишачить" (ба маънои анҷоми кори сиёҳи ифлос), "горбиться", "вкалывать", "калымить" наздик аст. Ва ин вожаи нави "таджичить" баёнгари шароитест, ки муҳоҷирон ва нафақат муҳоҷирони тоҷик қарор доранд. Фақат инки тоҷикҳо дар солҳои 90 қабл аз дигар халқҳои Осиёи Марказӣ аз ҷанг ба Русия паноҳ бурданд ва ба ин далел ин ҳамаро ба номи онҳо рақам мезананд. Аз кишварҳои дигар ҳам дертар омаданд, вале аллакай дар Русия ақидае, ки ҳамаи муҳоҷирон тоҷиканд, шакл гирифта буд.»
Дар воқеъ, бо онки дар канори мардикорони тоҷик дар бозори Русия муҳоҷирон аз Узбакистон низ азоб мекашанд, ҷустуҷӯи мо дар Google танҳо 163 мавриди корбурди вожаи «узбечить»-ро ба маънои омодагӣ ба анҷоми ҳар кори сиёҳ дар ивази камтарин ҳақ нишон дод.
Темури Варқӣ мегӯяд, дар асл дар ин вожаи кӯчаки "таджичить" фоҷиаи азими як миллат гунҷидааст: «Онҳо бидуни рӯзи истироҳат барои як пули ночиз ва ҳатто бепул заҳмат мекашанд, ягон ҳимоя ё кафолат надоранд. Осонтарин тӯъма барои ғуломфурӯшони ҳуққабоз ва корфармоёни фиребгар низ ҳаминҳоянд. Давлат ба онҳо туф кардааст, чӣ давлати Русия ва чӣ давлати Тоҷикистон. Онҳоянд, ки иншооти Универсиадаи Қазону Олимпиадаи Сочиро сохтанд, садҳо ҳазор бинои осмонбӯс дар саросари Русия меваи заҳмати онҳост. Вале вақти пардохти пул ОМОН ё ФМС-ро ба сари онҳо оварда, ба кӯча меандозандашон ва ихроҷ мекунанд. «Московские новости» ҳатто гузориш дод, ки баъди анҷоми корҳо дар Сочӣ даҳҳо нафари онҳоро кушта, зери хок кардаанд. Аз ин нигоҳ, инки тоҷиконро ба ғулому барда баробар карданду чунин вожаи озурдакунанда ба вуҷуд омад, ҷои ҳайрат надорад. Забон вазъи воқеии ҷомеаро хеле мӯшикофона инъикос мекунад.»
Чанд иқтибос:
Аз як форуми украинӣ:
Имзои қарордоди муҳоҷирати Тоҷикистону Русия. 6 феврали соли 2013
Пурсиши Basart2007: «Что происходит на Украине? Мне кажется, что население трех галицийских областей борется за право беспрепятственно стать таджиками в Евросоюзе. У меня других версий нет. А у вас?”
Посухи Seaconst: “У этих людей хоть мечта есть. Не таджичить по европам, конечно. А что уж в итоге получится...»
Аз як форуми русӣ:
Суоли Влад: «Возможен ли приблизительный сценарий у нас как в Египте? при условии что страну охватит голод.»
Посухи Фил Гуру: «Голод не возможен, Москву хорошо кормят и будут кормить. А революции, как известно, происходят в столицах. Сытый москвич не способен к телодвижениям. А на остальную страну, да плевать им на остальную... таджиков завезут таджИчить.»
Аммо корбари хонуме бо номи мустаори 18 см таърихи дар забони хонаводаи онҳо роиҷ шудани вожаи “таджичить”-ро ҳатто як қиссаи алоҳида кардааст:
“Понятно же, что при обсуждении миграционного вопроса все дороги ведут к таджикам. И вот один гость рассказал, что происходит таджикизация населения (то есть люди вынуждены работать по 12 часов (ни на что другое у них времени не остается) и в пятьдесят лет умирать, не дожив до пенсии). И он против того, чтобы нас всех низводили до этого уровня.
-- А таджики за, что ли? – спросила я. Он объяснил, что государство хочет, чтобы мы вели себя по-азитски.
Муж мой (он же редактор) тут же сообщил, что тогда мы в редакции точно таджикизировались, потому что работаем иногда даже и до одиннадцати.
И с тех пор у нас в доме – катастрофа: мы спорим, кто из нас больше таджичит. Муж, например, готовя обед, уверяет, что он полдня на кухне протаджичил. Я лично с этим в семье не спорю. Иначе меня к плите погонят. Но и промолчать не могу на тему, сколько времени убила, убирая (оттаджичивая) квартиру. Сын с девушкой ноют, что они запарились таджичить над посудой. И главное, я теперь никак не могу понять: вот эти соревнования на тему нашей семейной «таджикизации» -- это повод для предъявления претензий другому или предмет для гордости: мол, я сделал то-то и то-то, и теперь я лучший таджик на квартире?»
Дар асрҳои гузашта низ корбасти табиати мардум дар вожаҳои забонӣ маъруф буд ва пораҳое, чун “чустӣ куну туркӣ кун, на сустиву тоҷикӣ” маҳсули ҳамон солҳост. Дар даҳсолаҳои охир корбурди таъбирҳое, чун “тоҷики тоҷдор” маъмултар шуд, вале бештар дар худи Тоҷикистон ва асосан дар расонаҳои расмиаш. Вале “муд” шудани "таджичить» дар забони русӣ нишон медиҳад, ки бардошти мардумони дигар дар бораи мардуми «тоҷдор»-и мо аз бардошти худи мо хеле фарқ мекунад.
Сафват Бурҳонов
Сафват Бурҳонов, хабарнигори тоҷики муқими Русия ба Озодӣ гуфт, инки тоҷик дар 20 соли охир ҳаммаънои калимаи "раб" ё ғулом шуд, амрест мунтазира: “Воқеан миллионҳо ҳаммиллатони мо аз даст ва бо ёрии бевоситаи роҳбарони худ, тавассути сиёсати хирадмандонаи "муҳоҷирати меҳнатӣ" ба ғуломони асри нав табдил дода шуданд.”
Ҷомиашиноси тоҷик Абдусабури Озод дар матлабе навиштааст, зуҳури вожае чунин аз он аст, ки миллати тоҷик муҳимтар аз ҳама ғурурашро аз даст додааст ва дигар худаш ҳам ба худаш эҳтиром намегузорад. Вале агар ин мардум чунин камбиниашро рафъ накунад ва бақияро ҳам ба эҳтироми шахсияти хеш маҷбур накунад, ба ақидаи ин ҷомиашинос, ҳамсангу ҳамвазни як ғулому барда ва “қаҳрамон”-и неологизмҳое, чун "таджичить", боқӣ хоҳад монд.
Боз як иқтибос
Серёга Ив ном корбаре дар баҳси як ҳикоя дар сомонаи маъруфи проза.ру ин одати калимасозии русҳо бо номи миллатҳои дигарро дар як пораи кӯтоҳе ба танз кашидааст. Табиист, ки ин пора ҳам бо вожаи "таджичить» шурӯъ мешавад: «Не только в молодости нельзя "таджичить на чужого дядю", но и во всех возрастах. Ведь вместо этого можно э-стонать с кем нибудь в кровати, голандиться под душем или на нудистских пляжах))), вьетнамить зимой в пуховике, Грен(к)-ландить кусочки хлеба в духовке, пить кофе с Сахарой, бразилить в футбол, поменьше гондурасить, долго не зимбабвить на морозе, а идти домой Грециить под одеялом, надев дорогую ямайку и Панаму, и чтоб поменьше сенегалов под глазом, и чтобы в жизни было всего по-Польше, чем у других)))) Желаю чтобы все в вашей жизни происходило как положено, Ка(к)нада, и быть всегда к-Рассие-вой.»
Умри "таджичить" кӯтоҳ аст?
Неологи́зм (аз юнонии бостонӣ νέος — нав, λόγος — сухан, калима) — вожа, таъбир ё ифодаест, ки тоза дар забон пайдо шудааст. Неологизм дар таърихи забоншиносӣ барои тасвири ғанӣ шудани ин ё он забон дар марҳалаҳои алоҳидаи таърихӣ истифода мешавад, ки барои мисол, ин ё он забон дар аҳди Шӯравӣ кадом неологизмҳоро пазируфту дар аҳди Сомониён кадом вожаҳоро? Дар забоншиносӣ ҳатто риштаи мустақиле ҳаст бо номи неология, ки сирф ба омӯхтани неологизмҳо ихтисос дорад.
Аммо Сафват Бурҳонов умедвор аст, ки ин феъли нави забони русӣ баробари хатми давраи бардагии муҳоҷирони тоҷик дар он кишвар хеле зуд ба як архаизм, яъне калимае ки аз истифода баромадааст, табдил хоҳад шуд: «Дар замони муосир қонунҳои пешини забоншиносӣ очизанд. Неологизмҳо низ мисли пешин дар бойгонии забон дер боқӣ намемонанд. Неологизмҳои пешина дар китобҳо нақш мебастанд ва ба бойгонӣ мепайвастанд. Аммо хотираи имрӯза кӯтоҳ аст, чунки калимоти нав тавассути матбуот вориди забон мешаванд. Кӣ имрӯз «чнгули фос»- ро дар ёд дорад? Ҷанг тамом шуду ин ва садҳо неологизм аз ёд рафт. Бардагӣ хотима ёбад, вожаи "таджичить" низ нест мешавад. Хосияти хуби замони мо ин хотираи кӯтоҳ аст.»
Аммо то расидан ба чунин рӯз муҳоҷирони тоҷик, ки шуморашон дар Русия то 1,5 миллион нафар гуфта мешавад, маҷбуранд дар шаъни худ вожаҳои таҳқиромезе, чун "таджичить"-ро таҳаммул кунанд ва аз вазъи сангини худ дар Русия зери навои таронаҳои ғарибӣ наворҳое чун ин навори «Ғарибии бачаҳои Фархор», ки корбаре бо номи Абдумалик Бобоқулов дар Ютюб гузоштааст, бардоранд.
Як мурури кӯтоҳ дар Google – бузургтарин ҷӯяндаи Интернет – барои мо 1290 мавриди корбурди ин вожаро берун овард. Зимнан агар шумо дар ин ҷӯянда бо вожаи “таджичить“ акс биҷӯед, аввал аз ҳама бароятон акси ҷорӯбу табарро берун меорад.
Чанд иқтибос:
«Придется таджичить, видимо.»
«Я думаю лучше таджичить в Канаде, чем процветать здесь и сейчас.»
«Часть народа гуляет через границу в Китай, таджичить на китайцев.»
«Готовы ли современные таджики таджичить за недорого?»
«Если люди хотят таджичить- они будут таджичить.»
"Фоҷиаи як миллат дар ин калима гунҷидааст"
Дар воқеъ, бо онки дар канори мардикорони тоҷик дар бозори Русия муҳоҷирон аз Узбакистон низ азоб мекашанд, ҷустуҷӯи мо дар Google танҳо 163 мавриди корбурди вожаи «узбечить»-ро ба маънои омодагӣ ба анҷоми ҳар кори сиёҳ дар ивази камтарин ҳақ нишон дод.
Темури Варқӣ мегӯяд, дар асл дар ин вожаи кӯчаки "таджичить" фоҷиаи азими як миллат гунҷидааст: «Онҳо бидуни рӯзи истироҳат барои як пули ночиз ва ҳатто бепул заҳмат мекашанд, ягон ҳимоя ё кафолат надоранд. Осонтарин тӯъма барои ғуломфурӯшони ҳуққабоз ва корфармоёни фиребгар низ ҳаминҳоянд. Давлат ба онҳо туф кардааст, чӣ давлати Русия ва чӣ давлати Тоҷикистон. Онҳоянд, ки иншооти Универсиадаи Қазону Олимпиадаи Сочиро сохтанд, садҳо ҳазор бинои осмонбӯс дар саросари Русия меваи заҳмати онҳост. Вале вақти пардохти пул ОМОН ё ФМС-ро ба сари онҳо оварда, ба кӯча меандозандашон ва ихроҷ мекунанд. «Московские новости» ҳатто гузориш дод, ки баъди анҷоми корҳо дар Сочӣ даҳҳо нафари онҳоро кушта, зери хок кардаанд. Аз ин нигоҳ, инки тоҷиконро ба ғулому барда баробар карданду чунин вожаи озурдакунанда ба вуҷуд омад, ҷои ҳайрат надорад. Забон вазъи воқеии ҷомеаро хеле мӯшикофона инъикос мекунад.»
Чанд иқтибос:
Аз як форуми украинӣ:
Посухи Seaconst: “У этих людей хоть мечта есть. Не таджичить по европам, конечно. А что уж в итоге получится...»
Аз як форуми русӣ:
Суоли Влад: «Возможен ли приблизительный сценарий у нас как в Египте? при условии что страну охватит голод.»
Посухи Фил Гуру: «Голод не возможен, Москву хорошо кормят и будут кормить. А революции, как известно, происходят в столицах. Сытый москвич не способен к телодвижениям. А на остальную страну, да плевать им на остальную... таджиков завезут таджИчить.»
“Понятно же, что при обсуждении миграционного вопроса все дороги ведут к таджикам. И вот один гость рассказал, что происходит таджикизация населения (то есть люди вынуждены работать по 12 часов (ни на что другое у них времени не остается) и в пятьдесят лет умирать, не дожив до пенсии). И он против того, чтобы нас всех низводили до этого уровня.
-- А таджики за, что ли? – спросила я. Он объяснил, что государство хочет, чтобы мы вели себя по-азитски.
Муж мой (он же редактор) тут же сообщил, что тогда мы в редакции точно таджикизировались, потому что работаем иногда даже и до одиннадцати.
И с тех пор у нас в доме – катастрофа: мы спорим, кто из нас больше таджичит. Муж, например, готовя обед, уверяет, что он полдня на кухне протаджичил. Я лично с этим в семье не спорю. Иначе меня к плите погонят. Но и промолчать не могу на тему, сколько времени убила, убирая (оттаджичивая) квартиру. Сын с девушкой ноют, что они запарились таджичить над посудой. И главное, я теперь никак не могу понять: вот эти соревнования на тему нашей семейной «таджикизации» -- это повод для предъявления претензий другому или предмет для гордости: мол, я сделал то-то и то-то, и теперь я лучший таджик на квартире?»
Дар асрҳои гузашта низ корбасти табиати мардум дар вожаҳои забонӣ маъруф буд ва пораҳое, чун “чустӣ куну туркӣ кун, на сустиву тоҷикӣ” маҳсули ҳамон солҳост. Дар даҳсолаҳои охир корбурди таъбирҳое, чун “тоҷики тоҷдор” маъмултар шуд, вале бештар дар худи Тоҷикистон ва асосан дар расонаҳои расмиаш. Вале “муд” шудани "таджичить» дар забони русӣ нишон медиҳад, ки бардошти мардумони дигар дар бораи мардуми «тоҷдор»-и мо аз бардошти худи мо хеле фарқ мекунад.
Ҷомиашиноси тоҷик Абдусабури Озод дар матлабе навиштааст, зуҳури вожае чунин аз он аст, ки миллати тоҷик муҳимтар аз ҳама ғурурашро аз даст додааст ва дигар худаш ҳам ба худаш эҳтиром намегузорад. Вале агар ин мардум чунин камбиниашро рафъ накунад ва бақияро ҳам ба эҳтироми шахсияти хеш маҷбур накунад, ба ақидаи ин ҷомиашинос, ҳамсангу ҳамвазни як ғулому барда ва “қаҳрамон”-и неологизмҳое, чун "таджичить", боқӣ хоҳад монд.
Боз як иқтибос
Умри "таджичить" кӯтоҳ аст?
Неологи́зм (аз юнонии бостонӣ νέος — нав, λόγος — сухан, калима) — вожа, таъбир ё ифодаест, ки тоза дар забон пайдо шудааст. Неологизм дар таърихи забоншиносӣ барои тасвири ғанӣ шудани ин ё он забон дар марҳалаҳои алоҳидаи таърихӣ истифода мешавад, ки барои мисол, ин ё он забон дар аҳди Шӯравӣ кадом неологизмҳоро пазируфту дар аҳди Сомониён кадом вожаҳоро? Дар забоншиносӣ ҳатто риштаи мустақиле ҳаст бо номи неология, ки сирф ба омӯхтани неологизмҳо ихтисос дорад.
Аммо Сафват Бурҳонов умедвор аст, ки ин феъли нави забони русӣ баробари хатми давраи бардагии муҳоҷирони тоҷик дар он кишвар хеле зуд ба як архаизм, яъне калимае ки аз истифода баромадааст, табдил хоҳад шуд: «Дар замони муосир қонунҳои пешини забоншиносӣ очизанд. Неологизмҳо низ мисли пешин дар бойгонии забон дер боқӣ намемонанд. Неологизмҳои пешина дар китобҳо нақш мебастанд ва ба бойгонӣ мепайвастанд. Аммо хотираи имрӯза кӯтоҳ аст, чунки калимоти нав тавассути матбуот вориди забон мешаванд. Кӣ имрӯз «чнгули фос»- ро дар ёд дорад? Ҷанг тамом шуду ин ва садҳо неологизм аз ёд рафт. Бардагӣ хотима ёбад, вожаи "таджичить" низ нест мешавад. Хосияти хуби замони мо ин хотираи кӯтоҳ аст.»
Аммо то расидан ба чунин рӯз муҳоҷирони тоҷик, ки шуморашон дар Русия то 1,5 миллион нафар гуфта мешавад, маҷбуранд дар шаъни худ вожаҳои таҳқиромезе, чун "таджичить"-ро таҳаммул кунанд ва аз вазъи сангини худ дар Русия зери навои таронаҳои ғарибӣ наворҳое чун ин навори «Ғарибии бачаҳои Фархор», ки корбаре бо номи Абдумалик Бобоқулов дар Ютюб гузоштааст, бардоранд.
