Сохтмони нерӯгоҳи Роғун бо банди 335-метрӣ ва обанборе дар минтақаи зилзилахез яке аз барномаҳои пур сару садо ва хотирмонӣ ҳукумати Тоҷикистон дар 20 соли истиқлол аст.
НЕРӮГОҲИ БАРҚИ ОБИИ РОҒУН
Сару садоҳо дар бораи ин сохтмон, ки дар чанд соли охир ба эътиқоди таҳлилгарон масоили фаннии он ба сиёсати минтақа ва ҷаҳон гиреҳ хӯрда, аз марзи Тоҷикистон хориҷ шуд ва то сенати Амрикову порлумони Иттиҳоди Аврупо расидааст. Амрико ва Аврупо тавассути Бонки ҷаҳонӣ дар сохтмони ин нерӯгоҳ алоқаманданд, ки ба гуфтаи таҳлилгарон ду далел дорад.
Абдуғаффори Камол, таҳлилгари умури сиёсӣ ин ду далелро чунин шарҳ дод: "Таваҷҷӯҳи Амрико ба ин тарҳ аз тариқи барномаи
Абдуғаффори Камол
CАSА-1000 сурат гирифтааст ва пас аз он ки Бонки Ҷаҳонӣ дар бораи сохтмони ин нерӯгоҳ иқдом кард, ҷанбаи сиёсии ин тарҳ қавитар шуд. Табиист, ки Амрико мехоҳад, аз як тараф ба ҳар ҳол назорате бар манбаи энержии минтақа дошта бошад ва аз сӯи дигар Амрико мехоҳад, бо иҷрои ин тарҳ ду кишвари шарики худ дар минтақа Афғонистон ва Покистонро бо барқ таъмин кунад."
Абдулғанӣ Маҳмадазимов, таҳлилгари дигари умури сиёсӣ ба ҳамин назар аст ва ба эътиқоди вай Русия низ барои назорати захираҳои об ва энержӣ дар минтақа ҳамин сиёсатро дунбол мекунад ва бо сохтмони ҳамин нерӯгоҳ бидуни кӯмаку расидагии Амрико ва Ғарб талош дорад, бозори энержии Афғонистон, Покистон ва Ҳиндро таҳти назорат гирад. Дар ҳоле ки дар феълан Узбакистон бо эҷоди мухолифатҳо дар сохтмони Роғун ин бозорро то ҷое дар даст дорад.
Ҳомидҷон Орифов, дабири Кумитаи миллии тоҷикистонии Кумисюни байналмилалии сарбандҳои бузург далели чашмпӯшии Амрико
Ҳомид Орифов
ба мухолифати Узбакистон дар сохтмони нерӯгоҳи Роғунро чунин тавзеҳ дод: "Ин як бозии навбатии Амрико барои дубора ба даст овардани фурудгоҳи низомии Хонободи Узбакистон аст. Тоҷикистон бошад дар муқобили ин пешниҳоде надорад. Ба ҳамин далел Амрико ва Ғарб ба Узбакистон фишор намеоранд, то наранҷад."
Ба гуфтаи ҷаноби Орифов, ба ин далел Бонки Ҷаҳонӣ талош дорад сохтмонро бо ҳар баҳона ба таъвиқ андозад.
ШОҲРОҲИ ДУШАНБЕ--ЧАНОҚ
Барномаи дигари пурсарусадо дар Тоҷикистон роҳи пулакии Душанбе-Чаноқ аст, ки давлат ба асоси қонуни консесионӣ назорати онро дар ихтиёри ширкати Innovative Road Solutions Ltd (IRS) додаст, ки ахири соли 2009 аз сӯи шаҳрвандони Тоҷикистон дар минтақаи офшори Вирҷинияи Бритониё номнавис шудааст, аммо дар роҳсози ва роҳдорӣ таҷруба надорад.
Аз сӯи дигар сокинони канори ин роҳ аз пулакӣ
шудани он, ки ба буҷаи давлат навсозӣ шудааст, норозианд ва дар ин бора чанд бор ба президенти ҷумҳурӣ муроҷиат карданд. Зеро пулакӣ шудани ин роҳ ба боло рафтани қимати колоҳо дар бозорҳои дохилӣ мунҷар шудааст. Аз сӯи дигар давлат низ барои ифшо кардани сирри ин ширкати баҳбарангез талош намекунанд. Бо вуҷуди он ки ин роҳ аз ду сол бад-ин сӯ аз сӯи ширкати Innovative Road Solutions Ltd (IRS) назорат мешавад, то ба ҳол сару садоҳо дар бораи ғайриқонуни пулакӣ шудани ин роҳ аз забонҳо наафтодааст.
ХАТТИ БАРҚИ ШИМОЛ--ҶАНУБ
Ба назари таҳлилгарон, барномаи хотирмон ва судманди иқтисодӣ дар тӯли 20 соли истиқлол сохтмони хатти интиқоли барқи 500-киловолтии Шимол-Ҷануб аст, ки Душанберо бо устони Суғд пайваста, Тоҷикистонро аз ниёзмандии истифодаи шабакаҳои барқи Узбакистон раҳо кардааст. Аз сӯи дигар ба эътиқоди Ғуломиддин Сайфиддинов, коршиноси энержӣ, бо сохтмони ин хатти интиқоли барқ то андозае тавонист аз қочоқи нерӯи барқ ба Узбакистон ҷилавгирӣ шавад.
Ҷаноби Сайфидинов дар бораи аҳамияти ин тарҳ гуфт: "Барои Тоҷикистон ин як бартарӣ ва барномаи зарурати аввалиндараҷа буд. Зеро Тоҷикистон аз тариқи ду хатти интиқоли 500-киловолтӣ аз Регар ба Узбакистон барқ медод, вале ин миқдор барқро дар Тоҷикистон сокинони вилояти Суғд аз Узбакистон дарёфт намекарданд. Гузашта аз ин, Узбакистон аз мо барои интиқоли барқ пули транзит мегирифт. Ин тарҳ даҳони бархе аз сиёсатмадорони Узбакистонро баст, ки аз лиҳози сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоӣ барои ҷумҳурӣ судманд аст."
САНГТӮДА-1, 2 ВА...
Коршиносон ва таҳлилгарон сохтмони нерӯгоҳи "Сангтӯда-1" аз сӯи Русия ва сохтмони нерӯгоҳи "Сангтуда-2" аз сӯи Эрон дар Тоҷикистонро низ аз барномаҳои хотирмони 20 соли истиқлол унвон кардаанд. Зеро сохтмони нерӯгоҳи Сангтӯда-1 яке аз бузургтарин барномаҳои ҳамкории Тоҷикистону Русия аст, ки то ҷое мушкили камбуди барқ дар Тоҷикистонро сабук кардааст.
Сангтӯда 1
Бо вуҷуди он ки то ба ҳол масъалаи пардохти пули барқи Русия аз сӯи ширкати «Барқи тоҷик» дар равобит миёни Русия ва Тоҷикистон соя афкандааст. Хотирмонии нерӯгоҳи "Сангтуда-2" дар он аст, ки агрегати нахустини он аз сӯи мутахасисони эронӣ дар арафаи таҷлили 20-умин солгарди истиқлол ба кор андохта хоҳад шуд. Ва то охири соли ҷорӣ ду агрегати ин нерӯгоҳ, ки 220 мегаватт тавоноӣ дорад, мавриди истифода қарор хоҳад гирифт.
ШОҲРОҲ БА ЧИН
Зиёратшо Саъдуллоев, узви порлумони Тоҷикистон пайвастани Тоҷикистон бо Чин аз тариқи роҳи мошингардро барномаи хотирмони давлат дар 20 соли истиқлол унвон кард. Вай гуфт: "Яке аз пружаҳои муҳими хотирмон, ки мардуми водии Рашт ва умуман Тоҷикистон дар 70 соли даврони шӯравӣ ва пас аз истиқлол орзуи амали шудани онро доштанд, ин роҳи Душанбе-Нуробод-Ваҳдат то марзи Қирғизистону Чин буд. Бо сохтмони ин роҳ вазъи зиндагии мардум беҳтар шуду иқтисод пеш рафт."
Ба эътиқоди ҷаноби Саъдулоев, тавассути ин роҳ на танҳо бозорҳои дохилӣ аз колоҳои Чин ғанӣ шуд, балки Тоҷикистон метавонад бо кишварҳои дигар низ тиҷорат кунад. Вай афзуд, вақте Узбакистон дар тронзити колоҳо мушкил эҷод кард, Тоҷикистон тавонист, колоҳои лозимро аз тариқи ин роҳ ворид кунад.
Ба гуфтаи таҳлилгарон, дар оянда шояд муаррихон дар бораи баландтарин милаи парчами Тоҷикистон ва китобхонаи миллӣ дар Душанбе ва ё музеи таърихии 2700-солагии Кӯлоб дар шаҳри Кӯлоб, ки акнун ба як харобазор табдил шудааст, сатре ба ёддошт гузоранд. Аммо сохтмони роҳҳо ва нерӯгоҳҳо барои наслҳо ҳамеша хотирмон аст, зеро ин барномаҳо дар зиндагии ҳаррӯзаи Тоҷикистон ва наслҳои ояндаи он нақши муҳим дорад.
НЕРӮГОҲИ БАРҚИ ОБИИ РОҒУН
Сару садоҳо дар бораи ин сохтмон, ки дар чанд соли охир ба эътиқоди таҳлилгарон масоили фаннии он ба сиёсати минтақа ва ҷаҳон гиреҳ хӯрда, аз марзи Тоҷикистон хориҷ шуд ва то сенати Амрикову порлумони Иттиҳоди Аврупо расидааст. Амрико ва Аврупо тавассути Бонки ҷаҳонӣ дар сохтмони ин нерӯгоҳ алоқаманданд, ки ба гуфтаи таҳлилгарон ду далел дорад.
Абдуғаффори Камол, таҳлилгари умури сиёсӣ ин ду далелро чунин шарҳ дод: "Таваҷҷӯҳи Амрико ба ин тарҳ аз тариқи барномаи
CАSА-1000 сурат гирифтааст ва пас аз он ки Бонки Ҷаҳонӣ дар бораи сохтмони ин нерӯгоҳ иқдом кард, ҷанбаи сиёсии ин тарҳ қавитар шуд. Табиист, ки Амрико мехоҳад, аз як тараф ба ҳар ҳол назорате бар манбаи энержии минтақа дошта бошад ва аз сӯи дигар Амрико мехоҳад, бо иҷрои ин тарҳ ду кишвари шарики худ дар минтақа Афғонистон ва Покистонро бо барқ таъмин кунад."
Абдулғанӣ Маҳмадазимов, таҳлилгари дигари умури сиёсӣ ба ҳамин назар аст ва ба эътиқоди вай Русия низ барои назорати захираҳои об ва энержӣ дар минтақа ҳамин сиёсатро дунбол мекунад ва бо сохтмони ҳамин нерӯгоҳ бидуни кӯмаку расидагии Амрико ва Ғарб талош дорад, бозори энержии Афғонистон, Покистон ва Ҳиндро таҳти назорат гирад. Дар ҳоле ки дар феълан Узбакистон бо эҷоди мухолифатҳо дар сохтмони Роғун ин бозорро то ҷое дар даст дорад.
Ҳомидҷон Орифов, дабири Кумитаи миллии тоҷикистонии Кумисюни байналмилалии сарбандҳои бузург далели чашмпӯшии Амрико
Ба гуфтаи ҷаноби Орифов, ба ин далел Бонки Ҷаҳонӣ талош дорад сохтмонро бо ҳар баҳона ба таъвиқ андозад.
ШОҲРОҲИ ДУШАНБЕ--ЧАНОҚ
Барномаи дигари пурсарусадо дар Тоҷикистон роҳи пулакии Душанбе-Чаноқ аст, ки давлат ба асоси қонуни консесионӣ назорати онро дар ихтиёри ширкати Innovative Road Solutions Ltd (IRS) додаст, ки ахири соли 2009 аз сӯи шаҳрвандони Тоҷикистон дар минтақаи офшори Вирҷинияи Бритониё номнавис шудааст, аммо дар роҳсози ва роҳдорӣ таҷруба надорад.
Аз сӯи дигар сокинони канори ин роҳ аз пулакӣ
шудани он, ки ба буҷаи давлат навсозӣ шудааст, норозианд ва дар ин бора чанд бор ба президенти ҷумҳурӣ муроҷиат карданд. Зеро пулакӣ шудани ин роҳ ба боло рафтани қимати колоҳо дар бозорҳои дохилӣ мунҷар шудааст. Аз сӯи дигар давлат низ барои ифшо кардани сирри ин ширкати баҳбарангез талош намекунанд. Бо вуҷуди он ки ин роҳ аз ду сол бад-ин сӯ аз сӯи ширкати Innovative Road Solutions Ltd (IRS) назорат мешавад, то ба ҳол сару садоҳо дар бораи ғайриқонуни пулакӣ шудани ин роҳ аз забонҳо наафтодааст.
ХАТТИ БАРҚИ ШИМОЛ--ҶАНУБ
Ба назари таҳлилгарон, барномаи хотирмон ва судманди иқтисодӣ дар тӯли 20 соли истиқлол сохтмони хатти интиқоли барқи 500-киловолтии Шимол-Ҷануб аст, ки Душанберо бо устони Суғд пайваста, Тоҷикистонро аз ниёзмандии истифодаи шабакаҳои барқи Узбакистон раҳо кардааст. Аз сӯи дигар ба эътиқоди Ғуломиддин Сайфиддинов, коршиноси энержӣ, бо сохтмони ин хатти интиқоли барқ то андозае тавонист аз қочоқи нерӯи барқ ба Узбакистон ҷилавгирӣ шавад.
Ҷаноби Сайфидинов дар бораи аҳамияти ин тарҳ гуфт: "Барои Тоҷикистон ин як бартарӣ ва барномаи зарурати аввалиндараҷа буд. Зеро Тоҷикистон аз тариқи ду хатти интиқоли 500-киловолтӣ аз Регар ба Узбакистон барқ медод, вале ин миқдор барқро дар Тоҷикистон сокинони вилояти Суғд аз Узбакистон дарёфт намекарданд. Гузашта аз ин, Узбакистон аз мо барои интиқоли барқ пули транзит мегирифт. Ин тарҳ даҳони бархе аз сиёсатмадорони Узбакистонро баст, ки аз лиҳози сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоӣ барои ҷумҳурӣ судманд аст."
САНГТӮДА-1, 2 ВА...
Коршиносон ва таҳлилгарон сохтмони нерӯгоҳи "Сангтӯда-1" аз сӯи Русия ва сохтмони нерӯгоҳи "Сангтуда-2" аз сӯи Эрон дар Тоҷикистонро низ аз барномаҳои хотирмони 20 соли истиқлол унвон кардаанд. Зеро сохтмони нерӯгоҳи Сангтӯда-1 яке аз бузургтарин барномаҳои ҳамкории Тоҷикистону Русия аст, ки то ҷое мушкили камбуди барқ дар Тоҷикистонро сабук кардааст.
ШОҲРОҲ БА ЧИН
Зиёратшо Саъдуллоев, узви порлумони Тоҷикистон пайвастани Тоҷикистон бо Чин аз тариқи роҳи мошингардро барномаи хотирмони давлат дар 20 соли истиқлол унвон кард. Вай гуфт: "Яке аз пружаҳои муҳими хотирмон, ки мардуми водии Рашт ва умуман Тоҷикистон дар 70 соли даврони шӯравӣ ва пас аз истиқлол орзуи амали шудани онро доштанд, ин роҳи Душанбе-Нуробод-Ваҳдат то марзи Қирғизистону Чин буд. Бо сохтмони ин роҳ вазъи зиндагии мардум беҳтар шуду иқтисод пеш рафт."
Ба эътиқоди ҷаноби Саъдулоев, тавассути ин роҳ на танҳо бозорҳои дохилӣ аз колоҳои Чин ғанӣ шуд, балки Тоҷикистон метавонад бо кишварҳои дигар низ тиҷорат кунад. Вай афзуд, вақте Узбакистон дар тронзити колоҳо мушкил эҷод кард, Тоҷикистон тавонист, колоҳои лозимро аз тариқи ин роҳ ворид кунад.
Ба гуфтаи таҳлилгарон, дар оянда шояд муаррихон дар бораи баландтарин милаи парчами Тоҷикистон ва китобхонаи миллӣ дар Душанбе ва ё музеи таърихии 2700-солагии Кӯлоб дар шаҳри Кӯлоб, ки акнун ба як харобазор табдил шудааст, сатре ба ёддошт гузоранд. Аммо сохтмони роҳҳо ва нерӯгоҳҳо барои наслҳо ҳамеша хотирмон аст, зеро ин барномаҳо дар зиндагии ҳаррӯзаи Тоҷикистон ва наслҳои ояндаи он нақши муҳим дорад.