Дар пайи густариши равандҳои мазҳабӣ дар ҷомеаи Тоҷикистон дар муддати чанд соли ахир мақомот дар ин авохир дар роҳи тавзеъи адабиёт ва наворҳои мазҳабӣ ва ҳам таҳсили толибилмони тоҷик дар мадориси мазҳабии хориҷӣ як силсила маҳдудиятҳо ҷорӣ кардаанд, ки ба бовари таҳлилгарон, баёнгари нигарониҳои Душанбе аз мизони афзояндаи мазҳабишавии ҷомиа аст.
Омодагиҳои Кумитаи дини Тоҷикистон
Ҳарчанд қарор буд, сар аз соли ҷорӣ «амри маъруф» ва ё маъвизаҳо аз сӯи имомхатибони масҷидҳои Тоҷикистон бар асоси як дастурамал ба мардум ироа шаванд, аммо ба таъкиди масъулони Кумитаи дини Тоҷикистон то ҳол ин иқдом ба марҳалаи ниҳоии хеш нарасидааст. Ҳамзамон мақомоти Кумитаи дин мегӯянд ин дастурамал дер ё зуд таҳия ва ба тамомии имомхатибони масҷидҳои кишвар тавзеъ хоҳад шуд, то онҳо битавонанд тибқи ин дастур «амри маъруф ва ё маъвизаҳоро ба мусалмонон ироа кунанд.
Мухтор Мавлонов, муовини раиси Кумитаи дини Тоҷикистон давр сӯҳбат бо Радиои Озодӣ
гуфт, ин феҳраст бештар аз мавзӯъҳои панду андарзӣ, эҳтироми волидон ва ҳаққи ҳамсояҳо иборат аст, «мавзӯъҳое, ки ба дини мубини ислом, ахлоқи ҳамидаи исломӣ марбут аст. Тарбияи фарзандон ва ҷавонон дар роҳи рост, некӣ ва хайру муҳаббат».
Ба таъкиди ҷаноби Мухторов ҳадафи аслӣ таблиғи исломи ноб ва ҳикматҳои ин дини муқаддас ва ҳамзамон маҳкум кардани падидаҳои номатлуби ҷомеа, назири терроризм ва ифротгароӣ аст.
Ҳамакнун, ки дастандаркорони Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон дар талоши амалӣ кардани ин мақсад ҳастанд, Ҳамдулло Раҳимзода, имомхатиби масҷиди марказии шаҳри Душанбе мегӯяд, «амри маъруф» дар ин масҷид бар асоси мувофиқа бо Маркази иломӣ сурат мегирад, «аз тарафи Кумитаи дин чизе ба мо нарасидааст, аммо бо бо Шӯрои уламои маркази исломӣ ҳамкорӣ дорем ва маъвизаҳоро якҷоя интихоб карда ва ба мардум ироа мекунем. Маъвизаҳое, ки мо мекунем, ахлоқӣ ҳастанд. Зеро ислом худаш саропо ахлоқ аст, одоб аст ва ягон чизи зиёдатӣ надорад».
Назари шӯрои уламои Маркази исломӣ
Саидмукаррам Абдуқодирзода, раиси шӯрои уламои Маркази исломии Тоҷикистон дар ҳар намози ҷамоат, ҳафтае як мартаба ва он ҳам рӯзҳои ҷумъа дар масҷиди марказии шаҳри Душанбе қабл аз намоз «амри маъруф» мекунад ва мардумро ба сулҳу дӯстӣ ва ваҳдату ҳамбастагӣ даъват мекунад. Афроди намозгузор ҳам мегӯянд, вай оромона ва бидуни садо баланд кардану шиор партофтан маъвиза баён медорад.
Ба ин тартиб аксари имомхатибони масҷидҳои Тоҷикистон аз тасмими Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломӣ барои танзими «амри маъруфҳо» ҳимоят мекунанд ва мегӯянд, қаблан низ дар солҳои пеш ҳарчанд дастурамали хоссе дар ин замина вуҷуд надошт, аммо Маркази исломӣ номгӯи мавзӯъҳои «амри маъруф» ва ё маъвизаҳоро барои имомхатибонро ироа мекардааст.
Ин дар ҳолест, ки Сайидумар Ҳусайнӣ, муовини раҳбари Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон танзими «амри маъруфҳо» -ро муғойир ба муқаррароти Қонуни асосии кишвар медонад ва мегӯяд, «дар он ҷо озодии виҷдону имону дину ақида танзим шудааст. Вале бо як таассуф ин як суннат шудааст, ки ба ҳама он озодиҳои конститутсия додагӣ бояд ки мо қоил набошем ва онҳоро маҳдуд кунем ва онҳоро аз диди худамон бояд ки ба мардум ироа бидорем. Аз сӯи дигар дар ҳоле, ки иддао дорем, ки дин аз давлат ҷудо аст, пас бояд ниҳодҳои давлатӣ бояд аз лиҳози ҳуқуқӣ ба ташкилотҳои динӣ кумак кунанд, на ин ки ба фаъолияти онҳо дахолат дошта бошанд».
Ҷаноби Ҳусайнӣ бо таваҷҷӯҳ ба иҷоди маҳдудиятҳо дар роҳи фаъолияти масҷидҳо ва мусалмонони Тоҷикистон тавассути ниҳодҳои давлатӣ аз пайомади он нигарон аст ва мегӯяд, бояд ҳукуматдорон аз ин гуна амалкард даст бардоранд.
Аммо ҳадаф чист?
Дар ҳар сурат барои таҳлилгарону бештари ҷомеа он чӣ норӯшан аст, ки ҳадафи ниҳоӣ аз иқдоми Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон чист. Дар ҳоле, ки аксарияти имомхатибон мегӯянд, онҳо дар «амри ба маъруф ва наҳӣ аз мункар» мардумро ба покиву накукорӣ ва фазилатҳои неки инсонӣ даъват мекунанд.
Иддае аз соҳибназарон мӯътақиданд, ки ҳадафи аслӣ аз талоши Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон барои танзими «амри маъруфҳо» зери контрол доштани чанд имомхатибё шахсони рӯҳоние ҳастанд, ки дар миёни ҷомеа маъруф шудаанд.
Ҳикматуллоҳи Сайфуллоҳзода, коршиноси маркази таҳлили «Диалог» дар ин бора гуфт,
«дар ин ҷанба ҳадаф ин аст, ки дар ҷомеа дискҳое паҳн шудаанд ва дар миёни мардум маҳбубият доранд. Яъне худи маъвизагарон ин корро накарданд, балки мардум таваҷҷӯҳ нишон додаанд ва наворҳои «амри маъруф» -и Эшони Нуриддинҷон, Ҳоҷӣ Мирзо ва дигаронро паҳн кардаанд. Пас ин гуна ниҳоди давлатӣ намехоҳад, ки ин шахс ва ё шахсият фаромиллӣ ва ё дар маҳдудаи миллат обрӯи шахсӣ касб кунад. Ҳадаф он аст, ки ин гуна шасхро бояд ба як чорчӯбаи хеш биоранд ва ба он низ як варақеро бидиҳанд, ки дар маҳдудаи 15 дақиқа аз он берун набарояд».
Ин дар ҳолест, ки дар чанд соли ахир Эшони Нуриддлинҷон ва Ҳоҷӣ Мирзо барин шахсиятҳои рӯҳонӣ дар миёни иддае аз мардум аз маҳбубияти хосе бархӯрдоранд ва на танҳо наворҳои «амри маъруф» ва ё маъвизаҳои онҳо серхаридоранд, балки ҳатто ҳоло ҳам ба мушоҳида мерасад, ки бештари афрод кӯшиш мекунанд то бо тай кардани роҳи дарозе намози ҷамоатро дар масҷиди Эшони Нуриддинҷон, ки дар деҳаи Туркободи ноҳияи Ваҳдат бигзоранд.
Ҳамакнун мақомот мутмаинанд, ки иддае аз рӯҳониён, ки шомили Шӯрои уламои маркази исломӣ нестанд, дар "амри маъруф"-ҳои худ ба масоили сиёсӣ ҳам даст зада, афроди алоҳидаро мавриди таҳқир ва бадгӯӣ қарор медиҳанд. Ба ин далел, кумитаи умури дин иддао дорад, ки акнун рӯҳониён бояд барои пахшу нашр ва фурӯши дискнаворҳои мазҳабии худ аз ин ниҳоди расмии марбут ба умури дин иҷоза гиранд ва ё аввал "амри маъруф"-ҳои худро аз ташхиси диншиносӣ гузаронида, сипас, ба бозор бароранд. Дар акси ҳол ин масъулон мегӯянд бар асоси қонун сарпечӣ аз ин амл муҷозотеро дар пай дорад.
Омодагиҳои Кумитаи дини Тоҷикистон
Ҳарчанд қарор буд, сар аз соли ҷорӣ «амри маъруф» ва ё маъвизаҳо аз сӯи имомхатибони масҷидҳои Тоҷикистон бар асоси як дастурамал ба мардум ироа шаванд, аммо ба таъкиди масъулони Кумитаи дини Тоҷикистон то ҳол ин иқдом ба марҳалаи ниҳоии хеш нарасидааст. Ҳамзамон мақомоти Кумитаи дин мегӯянд ин дастурамал дер ё зуд таҳия ва ба тамомии имомхатибони масҷидҳои кишвар тавзеъ хоҳад шуд, то онҳо битавонанд тибқи ин дастур «амри маъруф ва ё маъвизаҳоро ба мусалмонон ироа кунанд.
Мухтор Мавлонов, муовини раиси Кумитаи дини Тоҷикистон давр сӯҳбат бо Радиои Озодӣ
Ба таъкиди ҷаноби Мухторов ҳадафи аслӣ таблиғи исломи ноб ва ҳикматҳои ин дини муқаддас ва ҳамзамон маҳкум кардани падидаҳои номатлуби ҷомеа, назири терроризм ва ифротгароӣ аст.
Ҳамакнун, ки дастандаркорони Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон дар талоши амалӣ кардани ин мақсад ҳастанд, Ҳамдулло Раҳимзода, имомхатиби масҷиди марказии шаҳри Душанбе мегӯяд, «амри маъруф» дар ин масҷид бар асоси мувофиқа бо Маркази иломӣ сурат мегирад, «аз тарафи Кумитаи дин чизе ба мо нарасидааст, аммо бо бо Шӯрои уламои маркази исломӣ ҳамкорӣ дорем ва маъвизаҳоро якҷоя интихоб карда ва ба мардум ироа мекунем. Маъвизаҳое, ки мо мекунем, ахлоқӣ ҳастанд. Зеро ислом худаш саропо ахлоқ аст, одоб аст ва ягон чизи зиёдатӣ надорад».
Назари шӯрои уламои Маркази исломӣ
Саидмукаррам Абдуқодирзода, раиси шӯрои уламои Маркази исломии Тоҷикистон дар ҳар намози ҷамоат, ҳафтае як мартаба ва он ҳам рӯзҳои ҷумъа дар масҷиди марказии шаҳри Душанбе қабл аз намоз «амри маъруф» мекунад ва мардумро ба сулҳу дӯстӣ ва ваҳдату ҳамбастагӣ даъват мекунад. Афроди намозгузор ҳам мегӯянд, вай оромона ва бидуни садо баланд кардану шиор партофтан маъвиза баён медорад.
Ин дар ҳолест, ки Сайидумар Ҳусайнӣ, муовини раҳбари Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон танзими «амри маъруфҳо» -ро муғойир ба муқаррароти Қонуни асосии кишвар медонад ва мегӯяд, «дар он ҷо озодии виҷдону имону дину ақида танзим шудааст. Вале бо як таассуф ин як суннат шудааст, ки ба ҳама он озодиҳои конститутсия додагӣ бояд ки мо қоил набошем ва онҳоро маҳдуд кунем ва онҳоро аз диди худамон бояд ки ба мардум ироа бидорем. Аз сӯи дигар дар ҳоле, ки иддао дорем, ки дин аз давлат ҷудо аст, пас бояд ниҳодҳои давлатӣ бояд аз лиҳози ҳуқуқӣ ба ташкилотҳои динӣ кумак кунанд, на ин ки ба фаъолияти онҳо дахолат дошта бошанд».
Ҷаноби Ҳусайнӣ бо таваҷҷӯҳ ба иҷоди маҳдудиятҳо дар роҳи фаъолияти масҷидҳо ва мусалмонони Тоҷикистон тавассути ниҳодҳои давлатӣ аз пайомади он нигарон аст ва мегӯяд, бояд ҳукуматдорон аз ин гуна амалкард даст бардоранд.
Аммо ҳадаф чист?
Дар ҳар сурат барои таҳлилгарону бештари ҷомеа он чӣ норӯшан аст, ки ҳадафи ниҳоӣ аз иқдоми Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон чист. Дар ҳоле, ки аксарияти имомхатибон мегӯянд, онҳо дар «амри ба маъруф ва наҳӣ аз мункар» мардумро ба покиву накукорӣ ва фазилатҳои неки инсонӣ даъват мекунанд.
Иддае аз соҳибназарон мӯътақиданд, ки ҳадафи аслӣ аз талоши Кумитаи дин ва Шӯрои уламои маркази исломии Тоҷикистон барои танзими «амри маъруфҳо» зери контрол доштани чанд имомхатибё шахсони рӯҳоние ҳастанд, ки дар миёни ҷомеа маъруф шудаанд.
Ҳикматуллоҳи Сайфуллоҳзода, коршиноси маркази таҳлили «Диалог» дар ин бора гуфт,
Ин дар ҳолест, ки дар чанд соли ахир Эшони Нуриддлинҷон ва Ҳоҷӣ Мирзо барин шахсиятҳои рӯҳонӣ дар миёни иддае аз мардум аз маҳбубияти хосе бархӯрдоранд ва на танҳо наворҳои «амри маъруф» ва ё маъвизаҳои онҳо серхаридоранд, балки ҳатто ҳоло ҳам ба мушоҳида мерасад, ки бештари афрод кӯшиш мекунанд то бо тай кардани роҳи дарозе намози ҷамоатро дар масҷиди Эшони Нуриддинҷон, ки дар деҳаи Туркободи ноҳияи Ваҳдат бигзоранд.
Ҳамакнун мақомот мутмаинанд, ки иддае аз рӯҳониён, ки шомили Шӯрои уламои маркази исломӣ нестанд, дар "амри маъруф"-ҳои худ ба масоили сиёсӣ ҳам даст зада, афроди алоҳидаро мавриди таҳқир ва бадгӯӣ қарор медиҳанд. Ба ин далел, кумитаи умури дин иддао дорад, ки акнун рӯҳониён бояд барои пахшу нашр ва фурӯши дискнаворҳои мазҳабии худ аз ин ниҳоди расмии марбут ба умури дин иҷоза гиранд ва ё аввал "амри маъруф"-ҳои худро аз ташхиси диншиносӣ гузаронида, сипас, ба бозор бароранд. Дар акси ҳол ин масъулон мегӯянд бар асоси қонун сарпечӣ аз ин амл муҷозотеро дар пай дорад.
