Мақомоти Тоҷикистон ахиран таълими Ислом дар хона ва мадрасаҳои сабтнашударо манъ эълон карданд, ки боиси нигаронии руҳониён шудааст. Онҳо мегӯянд, қонун таълими ғайрирасмии мазҳабиро манъ намекунад.
Абдуумар Аҳмадов дар масҷиди деҳаи Понғози вилояти Суғд аз урфу одат ва ахлоқи исломӣ дарс медиҳад. Дар дарсҳои Аҳмадов, ки бегоҳиҳои шанбеву якшанбе баргузор мешавад, донишҷӯёни синнашон аз 8 то 16-сола ахлоқи исломӣ меомӯзанд.
Аҳмадов хатмкунандаи мадрасаи исломист ва барои таълим додан дар мактаби динӣ иҷозатнома дорад. Ин дарсҳои ӯ, ки дар масҷиди марказии деҳа доир мешавад, аз ҷониби ҳукумати маҳаллӣ расман сабт шудааст.
Ҳукумати марказии Тоҷикистон, ки аксарияти умдаи аҳолиашро мусалмонон ташкил медиҳад, ба ин навъи таълими Ислом розӣ аст, ё агар саҳеҳтар гӯем, ҳукумат чунин дарсҳоро таҳаммул мекунад.
Мақомдорон дар нисбати таълими ғайрирасмии дини Ислом ва мадрасаҳои сабтиномнашуда мавзеи сахтгирона дорад. Ҳукумат манзилҳоеро, ки гумон аст дар онҷо дарсҳои ғайрирасмии исломӣ баргузор мешавад, мавриди бозҷӯиву тафтиш қарор медиҳад.
Тақвияти нуфузи Ислом дар ҷомеа
Бо вуҷуди манъ шудани чунин дарсҳо аз ҷониби ҳукумат мадрасаҳои ғайрирасмӣ аз байн нарафтааст. Дар воқеъ талабот ба як навъ маъорифати динии кӯдакон афзоиш меёбад ва нуфузи ислом ба ҳаёти ҷомеа низ тақвият ёфта истодааст.
Бино ба натиҷаҳои назарсанҷии ширкати Галлуп, ки ду сол қабл доир шуда буд, наздик ба 76 дарсади ширкаткунандагони он дар Тоҷикистон гуфтаанд, ки дин дар ҳаёти ҳаррӯзаашон нақши муҳим мебозад.
Амалиёти “Мадраса”
Мақомдорони Тоҷикистон моҳи ҷорӣ эълом намуданд, ки зимни амалиёти нерӯҳои амниятӣ ва интизомӣ зери унвони “Мадраса” дар Исфара, Истаравшан, Панҷакент ва ноҳияи Ғафуров ҳафт мактаби динии сабтиномношуда кашф шудааст.
Мақомоти маҳаллӣ мегӯянд, ки қариб ҳамаи ин мадрасаҳо дар манзилҳои хусусӣ ҷойгир шуда дар онҳо муллоҳо ё хатмкунандагони мадрасаҳо ба кӯдакони синни мактабхонӣ ба гуфтаи онҳо урфу одат ва ахлоқи ислом дарс медоданд.
Ҳукумати Тоҷикистон барои нақзи озодиҳои динӣ ва овардани фишор ба ниҳодҳои мазҳабӣ мавриди интиқоди шадид қарор гирифта буд. Бо вуҷуди ин мақомот иддао доранд, ки ин чораҳо бар муқобили хатари ифротгароии мазҳабӣ рйи даст гирифта шудааст.
Дар тӯли солҳои охир аз ҷониби мақомоти расмӣ садҳо масҷиду мадрасаҳои маҳрамона кашф ва баста шуд. Пӯшидани рӯсарии исломӣ дар мактабу биноҳои ҳукуматӣ манъ аст. Як замон вазорати маориф ҳатто донишҷӯёни мардинаи Донишгоҳи исломии Тоҷикистонро маҷбур мекарданд, костюму гарданбанд бипӯшанду риши худро тарошанд.
Нигаронии рӯҳониён
Муҳаммадҷон Ортиқов, имоми масҷиди ноҳияи Ғафуров, гуфт, бими мақомот аз либоси исломӣ ва шубҳаашон аз дарсҳои мазҳабӣ вайро нигарон мекунад. Ӯ афзуд, ки чунин бархурд мусалмонони мӯътадилро аз ҳукумат дур мекунад.
Фарзанди Ортиқов - Муҳаммадӣ барои таълим додани дарсҳои сабтиномношудаи мазҳабӣ ҷарима шуда буд. Бо вуҷуди ин Ортиқов таъкид дорад, ки фарзандаш бо дархости волидони кӯдакони ҳамсоя ба онҳо Қуръон меомузонд ва ягон ҳадафи дигар надошт.
Сайдбек Маҳмадуллоев, мутахассиси дин ва ҳуқуқ дар кумитаи давлатии дин, ба радиои Озодӣ гуфт, ки қонуни Тоҷикистон ширкат дар дарсҳои мазҳабиро манъ намекунад. “Ҳамчунон қонун ташкили мактабҳои мазҳабиро ба шаҳрвандон манъ намекунад. Ягона дархост ин аст, ки онҳо бояд аз мақомоти маориф барои ташкили чунин дарсҳо иҷозати расмӣ бигиранд”, - афзуд вай.
Бино ба суханони Маҳмадуллоев, мақомоти маориф бояд аз муҳтавои барномаи таълимии ҳар як мактабе, ки бо кӯдакони наврас сарукор аст огаҳӣ дошта бошанд.
Барномаҳои динии мақомот
Барои посух ба талаботи мардум дар таҳсили ибтидоии динӣ вазорати фарҳанг ба тозагӣ мавзӯи навро барои мактабҳои миёна муаррифӣ намуд. Барномаи омӯзишии “Дониши Ислом” . Аммо аксари пешвоёни мазҳабӣ мегӯянд ки ин дарсҳо иттилои заруриро дар бораи дин таъмин намекунад. Онҳо чунин дарсҳоеро, ки ҳафтае як бор аз ҷониби муаллими таърих дарс дода мешавад, мавриди интиқод қарор медиҳанд.
Дар Тоҷикистон наздик ба 20 мадрасаи расман сабтиномшуда ва як Донишгоҳи исломӣ мавҷуд аст. Илова бар ин ҳар як масҷиди ҷомеъ ҳақ дорад дарсҳои мазҳабӣ ташкил диҳад. Масҷиди ҷомеъро мешавад танҳо дар ҷое сохт, ки аҳолиаш на камтар аз 15 ҳазор нафар бошад.
Муллоҳои деҳот мегӯянд, ки барои посух ба талаботи афзоишёбанда дар мактабҳои мазҳабӣ шумораи мадрасаҳои расмӣ басанда нест.
Исломи мардумӣ
Давлатпочо Азизова, зани хонашин аз деҳаи Камароби ноҳияи Рашт, писари 14-солаашро барои омӯхтани Қуръон ва асосҳои ислом ба хонаи муллои маҳаллӣ фиристодааст. Азизова ва мулло ҳатто намефаҳманд, ки қонуншиканӣ мекунанд. Азизова иқрор мекунад, намедонист, ки барои дарс додан мулло ва дигарон бояд иҷозатӣ расмӣ дарёфт кунанд.
Хонум Азизова мегӯяд, сабаби он ки аксарияти волидон фарзандонашонро ба мадрасаҳои ғайрирасмӣ мефиристанд, дар он аст, ки онҳо масҷиди ҷомеъ ва ё мадрасаи сабтиномшуда надоранд.
Дарсҳои Қуръон дар масҷидҳо ва манзилҳои хусусӣ дар аксари вақт маҷонианд ва дарсҳо дар онҷо рӯзҳои истироҳат баргузор мешавад.
Аммо 20 мадрасаи расмии кишвар пулакианд. Дар онҷо толибулмол 3 ё 4 сол пурра мехонанд ва илова ба таҳсили мазҳабӣ кӯдакон дар онҷо забони инглисӣ ва компютер меомӯзанд.
Аҳмадов мегӯяд ки аксаррияти мадрасаҳои сабтиномношуда ягон барномаҳои махфи надоранд, аммо ба ҳама бовар карда намешавад ва шояд миёни муаллимон ягон нафарон бо мафкураҳои ифротӣ низ бошанд ва ба онҳо набояд иҷозат дода шавад мафкураҳои худро ба наврасон таҳмил кунанд.
Аҳмадов хатмкунандаи мадрасаи исломист ва барои таълим додан дар мактаби динӣ иҷозатнома дорад. Ин дарсҳои ӯ, ки дар масҷиди марказии деҳа доир мешавад, аз ҷониби ҳукумати маҳаллӣ расман сабт шудааст.
Ҳукумати марказии Тоҷикистон, ки аксарияти умдаи аҳолиашро мусалмонон ташкил медиҳад, ба ин навъи таълими Ислом розӣ аст, ё агар саҳеҳтар гӯем, ҳукумат чунин дарсҳоро таҳаммул мекунад.
Мақомдорон дар нисбати таълими ғайрирасмии дини Ислом ва мадрасаҳои сабтиномнашуда мавзеи сахтгирона дорад. Ҳукумат манзилҳоеро, ки гумон аст дар онҷо дарсҳои ғайрирасмии исломӣ баргузор мешавад, мавриди бозҷӯиву тафтиш қарор медиҳад.
Тақвияти нуфузи Ислом дар ҷомеа
Бо вуҷуди манъ шудани чунин дарсҳо аз ҷониби ҳукумат мадрасаҳои ғайрирасмӣ аз байн нарафтааст. Дар воқеъ талабот ба як навъ маъорифати динии кӯдакон афзоиш меёбад ва нуфузи ислом ба ҳаёти ҷомеа низ тақвият ёфта истодааст.
Бино ба натиҷаҳои назарсанҷии ширкати Галлуп, ки ду сол қабл доир шуда буд, наздик ба 76 дарсади ширкаткунандагони он дар Тоҷикистон гуфтаанд, ки дин дар ҳаёти ҳаррӯзаашон нақши муҳим мебозад.
Амалиёти “Мадраса”
Мақомдорони Тоҷикистон моҳи ҷорӣ эълом намуданд, ки зимни амалиёти нерӯҳои амниятӣ ва интизомӣ зери унвони “Мадраса” дар Исфара, Истаравшан, Панҷакент ва ноҳияи Ғафуров ҳафт мактаби динии сабтиномношуда кашф шудааст.
Мақомоти маҳаллӣ мегӯянд, ки қариб ҳамаи ин мадрасаҳо дар манзилҳои хусусӣ ҷойгир шуда дар онҳо муллоҳо ё хатмкунандагони мадрасаҳо ба кӯдакони синни мактабхонӣ ба гуфтаи онҳо урфу одат ва ахлоқи ислом дарс медоданд.
Ҳукумати Тоҷикистон барои нақзи озодиҳои динӣ ва овардани фишор ба ниҳодҳои мазҳабӣ мавриди интиқоди шадид қарор гирифта буд. Бо вуҷуди ин мақомот иддао доранд, ки ин чораҳо бар муқобили хатари ифротгароии мазҳабӣ рйи даст гирифта шудааст.
Дар тӯли солҳои охир аз ҷониби мақомоти расмӣ садҳо масҷиду мадрасаҳои маҳрамона кашф ва баста шуд. Пӯшидани рӯсарии исломӣ дар мактабу биноҳои ҳукуматӣ манъ аст. Як замон вазорати маориф ҳатто донишҷӯёни мардинаи Донишгоҳи исломии Тоҷикистонро маҷбур мекарданд, костюму гарданбанд бипӯшанду риши худро тарошанд.
Нигаронии рӯҳониён
Муҳаммадҷон Ортиқов, имоми масҷиди ноҳияи Ғафуров, гуфт, бими мақомот аз либоси исломӣ ва шубҳаашон аз дарсҳои мазҳабӣ вайро нигарон мекунад. Ӯ афзуд, ки чунин бархурд мусалмонони мӯътадилро аз ҳукумат дур мекунад.
Фарзанди Ортиқов - Муҳаммадӣ барои таълим додани дарсҳои сабтиномношудаи мазҳабӣ ҷарима шуда буд. Бо вуҷуди ин Ортиқов таъкид дорад, ки фарзандаш бо дархости волидони кӯдакони ҳамсоя ба онҳо Қуръон меомузонд ва ягон ҳадафи дигар надошт.
Сайдбек Маҳмадуллоев, мутахассиси дин ва ҳуқуқ дар кумитаи давлатии дин, ба радиои Озодӣ гуфт, ки қонуни Тоҷикистон ширкат дар дарсҳои мазҳабиро манъ намекунад. “Ҳамчунон қонун ташкили мактабҳои мазҳабиро ба шаҳрвандон манъ намекунад. Ягона дархост ин аст, ки онҳо бояд аз мақомоти маориф барои ташкили чунин дарсҳо иҷозати расмӣ бигиранд”, - афзуд вай.
Бино ба суханони Маҳмадуллоев, мақомоти маориф бояд аз муҳтавои барномаи таълимии ҳар як мактабе, ки бо кӯдакони наврас сарукор аст огаҳӣ дошта бошанд.
Барномаҳои динии мақомот
Барои посух ба талаботи мардум дар таҳсили ибтидоии динӣ вазорати фарҳанг ба тозагӣ мавзӯи навро барои мактабҳои миёна муаррифӣ намуд. Барномаи омӯзишии “Дониши Ислом” . Аммо аксари пешвоёни мазҳабӣ мегӯянд ки ин дарсҳо иттилои заруриро дар бораи дин таъмин намекунад. Онҳо чунин дарсҳоеро, ки ҳафтае як бор аз ҷониби муаллими таърих дарс дода мешавад, мавриди интиқод қарор медиҳанд.
Дар Тоҷикистон наздик ба 20 мадрасаи расман сабтиномшуда ва як Донишгоҳи исломӣ мавҷуд аст. Илова бар ин ҳар як масҷиди ҷомеъ ҳақ дорад дарсҳои мазҳабӣ ташкил диҳад. Масҷиди ҷомеъро мешавад танҳо дар ҷое сохт, ки аҳолиаш на камтар аз 15 ҳазор нафар бошад.
Муллоҳои деҳот мегӯянд, ки барои посух ба талаботи афзоишёбанда дар мактабҳои мазҳабӣ шумораи мадрасаҳои расмӣ басанда нест.
Исломи мардумӣ
Давлатпочо Азизова, зани хонашин аз деҳаи Камароби ноҳияи Рашт, писари 14-солаашро барои омӯхтани Қуръон ва асосҳои ислом ба хонаи муллои маҳаллӣ фиристодааст. Азизова ва мулло ҳатто намефаҳманд, ки қонуншиканӣ мекунанд. Азизова иқрор мекунад, намедонист, ки барои дарс додан мулло ва дигарон бояд иҷозатӣ расмӣ дарёфт кунанд.
Хонум Азизова мегӯяд, сабаби он ки аксарияти волидон фарзандонашонро ба мадрасаҳои ғайрирасмӣ мефиристанд, дар он аст, ки онҳо масҷиди ҷомеъ ва ё мадрасаи сабтиномшуда надоранд.
Дарсҳои Қуръон дар масҷидҳо ва манзилҳои хусусӣ дар аксари вақт маҷонианд ва дарсҳо дар онҷо рӯзҳои истироҳат баргузор мешавад.
Аммо 20 мадрасаи расмии кишвар пулакианд. Дар онҷо толибулмол 3 ё 4 сол пурра мехонанд ва илова ба таҳсили мазҳабӣ кӯдакон дар онҷо забони инглисӣ ва компютер меомӯзанд.
Аҳмадов мегӯяд ки аксаррияти мадрасаҳои сабтиномношуда ягон барномаҳои махфи надоранд, аммо ба ҳама бовар карда намешавад ва шояд миёни муаллимон ягон нафарон бо мафкураҳои ифротӣ низ бошанд ва ба онҳо набояд иҷозат дода шавад мафкураҳои худро ба наврасон таҳмил кунанд.